|
Декабрь 2020 17-қисм
Тошкент
O’QUVCHILARGA MATEMATIKADAN TABAQALASHGAN TA’LIM BERISH
USULLARI
Xamrayeva Shodiya Farxod qizi
Xorazm viloyati Xonqa tumani
18-son maktab matematika fani o’qituvchisi
Tel: +998995089110
Аnnotatsiya: Mazkur maqolada o’quvchilarning matematika fanidan olgan bilimlarini
chuqurlashtirish, matematikaning turmushda qo’llanishi va iqtidorli o’quvchilarga tabaqalash-
gan ta’lim berish usullari haqida malumotlar berilgan.
Kalit so’zlar: matematika, mantiqiy fikrlash, masala yechish, olimpiada, kreativlik, olimpiada,
dunyoqarash.
Matematika inson aqlini mantiqiy fikrlashga undar ekan, undagi nuqsonlar va keraksiz
fikrlarni bartaraf qilishga ham juda katta yordam qiladi. Inson mantiqiy fikrlash orqali o’ziga
va o’z faoliyatiga tanqidiy ravishda yondashish ko’nikmasini shakllantiradi. Unda o’z ishining
oqibatini o’ylash,vijdon amriga quloq solish,har bir hayotiy holatning yaxshi va yomon, foydali
va zararli tomonlarini tarozi pallasiga qo’yish kabi qobilyatlar yaxshi rivojlanadi.
O’quvchilarning fanga qiziqishi, avvalo dars jarayonining tashkil etilishiga bog’liq. Shu bilan
birga yaxshi tashkil qilingan tadbirlar orqali ham o’quvchilarning matematikaga qiziqishlarini
ancha orttirish mumkin.
Matematika faniga qiziquvchi o’quvchilarga matema tika darsida olgan bilimlari kamlik qiladi.
Ular matematikaga doir ko’proq bilim olishni, matematikaning turmushda qanday qo’llanishini
bilishni, qiziqarli va murakkab masalalarni ko’proq yechishni, hisoblash vositalari bilan ishlashni,
fanning eng yangi yutuqlaridan xabardor bo’lib turishni istaydilar. Sinfdan tashqari ishlarning
eng muhim vazifalaridan biri o’quvchilarning yangi shunday istaklarini qondirish, ularning
matematikaga qiziqishlarini mustahkamlash va rivojlantirishdan iborat.
O’quvchilarning bilimlarini chuqurlashtirish, olingan nazariy bilimlarni amalda qo’llashdagi
muhim o’rinlardan birini olimpiadalar tashkil qiladi. Olimpiada qaysi bosqichda bo’lmasin,
qatnashchilarni hayajonga soladi, ammo unda hech kim yutqazmaydigan kurashdir. Bunday
kurashlarda mustaqil fikrlashga o’rgangan va masalalar yechish bilan muntazam shug’ullanib
boradigan o’quvchilarning g’alaba qozonishi shubhasizdir.
Matematika ob’yektiv borliqdagi miqdoriy nisbatlar va fazoviy shakllarni o`rganadigan, aniq
mantiqiy mushohadalarga asoslangan fan. U yoshlarning dunyoqarashini shakllantiradi, ularni
hayotga o`tkir ko`z bilan qarashni taqozo etadi kreativ fikrlashga o’rgatadi va hayotda hamma
vaqt aniq maqsadni ko`zlagan holda olib borishni talab etadi.
Masalani yechishga kirishgan o’quvchi alohida daftar tutishi, har bir sahifaga bir (yoki ikki)
masala yechimini yozib borishi maslahat beriladi. Agar biror masala chiqmasa, uning shartini
yozib sahifani bo’sh qoldirishi kerak. Chunki vaqti-vaqti bilan daftarni qayta varaqlab masala
va yechimlarga nazar tashlab turish juda foydali: yechilmagan masalani tajriba ortish natijasida
yoki kutilmagan g’oya kelib, yechish yo’li topilishi mumkin, yechilgan masalaning esa yo
qisqaroq, yo avvalgidan nafisroq yechimi topilishi mumkin. Shuningdek, yechilgan masalani
umumlashtirish, yechish usulini boshqa hollarda ham qo’llash mumkinligi ko’rinadi. Ayniqsa,
noto’g’ri yechishda yo’l qo’yilgan xato bir-ikki qaralganda ko’rinmasligi, ma’lum vaqt o’tgach
tekshirganda payqalishini ham esda tutish lozim.
Mustaqil shug’ullanishni matematika darslarida beriladigan uy vazifalaridan boshlash, keyinroq
darslikdagiga qaraganda qiyinroq masalalar bilan mashg’ul bo’lganda ham uy vazifalarini kanda
qilmaslik lozim. Obrazli qilib aytganda darsdagi mashqlar va uy vazifalari futbolchi trenirovkasiga,
o’z texnikasini takomillashtirish ustida ishlashga o’xshaydi. Matematikadan original masalalar
yechishni, olimpiada tanlovlarida qatnashishni futbol musobaqasiga, maydonda ko’rsatiladigan
kombinatsion o’yinga qiyoslasa bo’ladi. Ijodiy ishning bu ikki qirrasi – ham texnik tomoni, ham
ijodiy tomoni inson faoliyatining hamma turiga xos va har doim faqat texnikani yaxshi egallagan
kishigina ijodiy yondashib, iqtidor talab qilinadigan masalalarda ham yutuqqa erisha oladi.
Olimpiadaga tayorlanish jarayoni oldingi olimpiadalarda berilgan masalalar bilan tanishish,
ularni yechib chiqishni o’z ichiga olishi lozim. Olimpiada masalalarining o’ziga xos tomonlari
61
Do'stlaringiz bilan baham: | 
