Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc

4.  O’simliklar  uchun  kerak  bo’lgan  minimal,  maksimal  va  optimal  haroratlar. 
Ularning mikroorganizm va organik moddalarga tasiri. 
Ekilgan  urug’larga  ularning  unib  chiqishi  va  keyingi  o’sishi  uchun  tuproqda  malum 
harorat  bo’lishi  kerak.  Urug’lar  muayyan  haroratda  unib  chiqadi  (3-jadval).  Agar  harorat 
urug’ning unib chiqishi uchun yetarli bo’lsa, minimal, o’simliklarning o’sishi va rivojlanishi 
uchun qulay bo’lsa, optimal, agar undan yuqori bo’lsa maksimal temperatura deyiladi.  
Issiqlik sharoiti tuproqdagi mikroorganizmlar hayot faoliyatida ham katta ahamiyatga 
ega, chunki  bunda o’simliklar uchun  yaroqli  holatdagi oziq  moddalar hosil  bo’ladi, tugunak 
va erkin yashovchi bakteriyalar atmosfera azotini to’playdi va hokazo. 
Tuproqning issiqlik sig’imi, issiqlik o’tkazuvchanligi, issiqlik singdirishi, tarqatishi va 
nurlantirishi  uning  issiqlik  xossalari  deyiladi.  Quyosh  radiasiyasi  tuproqdagi  issiqlikning 
asosiy manbai hisoblanadi. 
Tuproq  og’irlik  va  hajm  issiqlik  sig’imiga  ega.  Masalan,  1  g  tuproqni  1
0
S  qizdirishi 
uchun  ketgan  issiqlik  og’irlik,  1  sm
3
  tuproqni  1
0
S  qizdirish  uchun  sarflangan  issiqlik 
tuproqning hajm issiqlik sig’imi deyiladi.   
Tuproqning issiqlik sig’imi uning namligiga bog’liq. Tuproq qancha nam bo’lsa, uni 
qizdirish uchun shuncha ko’p  issiqlik zarur. Mexanik tarkibi og’ir tuproqlarda  nam ko’proq 
bo’lgani  uchun  yengil  tuproqlarga  nisbatan  bahorda  sekin  qiziydi.  Shuning  uchun  bunday 
yerlarda bahorgi dala ishlari bir necha kun keyin boshlanadi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

22 
 
Tuproqning  issiq  qatlamlardan  sovuq  qatlamlarga  issiq  o’tkazish  qobiliyati  uning