Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc

Kimyoviy  usul  -  bunda,  yerga  har  xil  mineral,  bakterial  o’g’itlar  solinadi,  gips  va 
boshqa  moddalar  qo’llanilib,  tuproqda  o’simlik  oson  o’zlashtiradigan  holatdagi  moddalar 
miqdori  ko’paytiriladi.  Yer  ohaklanganda  tuproqning  kislotaligi,  gipslashda  esa  ishqoriyligi 
normallashib, o’simliklarning o’sishi uchun yaxshi muhit vujudga keladi. 
 
Fizik  usul  –  bunda,  yerga  fizik-mexanik  tasir  etiladi,  ya’ni  yerga  har  xil  ishlovlar 
beriladi,  tuproqning  strukturali  bo’lishi  va  uning  havo,  issiqlik,  suv  va  boshqa  rejimlarini 
boshqarishda  o’tkaziladigan  tadbirlar  kompleksi  amalga  oshiriladi.  Bundan  tashqari,  mayda 
kartalarni  yiriklashtirish,  yerlarning  zaxini  qochirish,  sho’rini  yuvish,  sizot  suvlar  sathini 
pasaytirish  yuzasidan  o’tkaziladigan  kollektor-drenaj  ishlari  hamda  ekin  ekishdan  oldin  va 
keyin  olinadigan  egat  va  jo’yaklar  ham  fizik  usulga  kiradi.  Bundan  tashqari  mexanikaviy 
tarkibi  og’ir  tuproqli  dalalarga  qum  sepish,  yengil  tuproqli  uchastkalarda  kalmotaj  qilish 
(loyqa bostirish) mumkin. 
 
Tuproqning  unumdorlik  va  madaniylik  darajasi  undagi  chirindi,  mikroorganizmlar 
miqdori,  tuproq  muhiti,  donadorligi,  qattiq  va  yumshoqligi,  tuzilishi,  haydalma  qatlam 
qalinligi va boshqa ko’rsatkichlarga qarab aniqlanadi.  
 
Organik o’g’itlar, asosan, go’ng, yerlarni madaniylashtirishda muhim ahamiyatga ega. 
Yerlarni  muntazam  go’nglash  natijasida  tuproqda  chirindi,  azot,  fosfor  va  kaliyning 
harakatchan  holatdagi  miqdori  ko’payib,  uning  singdirish  sig’imi,  asoslar  bilan  tuyinishi 
darajasi,  nitrifikasiya  qobiliyatining  ortishiga  olib  keladi,  mahalliy  o’g’itlar  bilan  yerga 
ko’plab mikroorganizmlar tushadi va ular ham tuproqni madaniylashtirishda katta ahamiyatga 
ega. 
 
Dehqonchilik madaniyati past bo’lsa, yerning haydalma qatlamida begona o’t urug’lari 
va ularning o’suv organlari ko’p bo’ladi. Ular ekinlarni  ifloslantirishda asosiy  manba bo’lib 
xizmat  qiladi.  Begona  o’t  urug’i  va  o’suv  organlarining  ko’p  bo’lishiga  asosan  almashlab 
ekishga rioya qilmaslik, yerlarni o’z vaqtida sifatli ishlamaslik, ekinlarni yuqori agrotexnika 
asosida  parvarish  qilmaslik,  begona  o’tlarga  qarshi  kurashishda  maxsus  tadbirlarni  joriy 
qilmaslik,  hosilni  o’z  vaqtida  yig’ib  terib  olmaslik  va  xokazolar  sabab  bo’ladi.  Haydalma 
qatlam  qanchalik  qalin,  unumdor  bo’lsa  o’simliklarning  ildiz  tizimi  shunchalik  chuqur 
qatlamlarga tarqalib o’sadi va serhosil bo’lib yetiladi.