Dehqon fermer xujaligi iqtisodiyoti. Dehkan farming economy

20.3. Хo‘jaliklarning ijtimоiy samaradоrligini оshirish yo‘llari. 

Ularning rentabellik darajasi 

 

Har bir dehqon va fermer xo‘jaliklari ishlab chiqarish bo‘g‘inida 

turli omillarning birgalikda ishlatilishi natijasida mahsulot, ya’ni tovar 

va xizmatlar vujudga keladi. Yuzaki qaraganda har bir xo‘jaliklardagi 

individual ishlab chiqarish bir-biridan ajralgan holda mustaqilga o‘xshab 

ko‘rinadi. Ammo xilma-xil tovarlar va resurslarning uzluksiz oqimida 

individual mablag‘larning harakatlari bir-biri bilan qo‘shilib, o‘ralib 

chatishib ketadi. Chunki ayrim olingan individual ishlab 

chiqaruvchilarning faoliyati va ayrim mablag‘lar, mahsulotlarning 

harakati o‘zaro bog‘langandir. Shu sababli, individual mehnatlarning 

harakati qo‘shilib ketishi, butun ijtimoiy ishlab chiqarishning, jami 

yaratilgan tovar va xizmatlarning harakatini bildiradi. Demak, ijtimoiy 

ishlab chiqarish o‘zaro bog‘langan va aloqada bo‘lgan barcha individual 

ishlab chiqarishlarning yig‘indisidir. Har bir individual ishlab chiqarish, 

uning sarmoyasi va resurslari esa ijtimoiy ishlab chiqarishning ajralmas 

bir bo‘lagidir. 

Paxtachilikda so‘nggi yillarda ilg‘or texnologiyalarni joriy etish 

natijasida ishlab chiqarish samaradorligiga erishayotgan Qashqadaryo 

viloyati fermer xo‘jaliklarida  pata xomashyosi ishlab chiqarishning 

iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichlari respublikamiz va texnologik 

kartadagi  belgilangan o‘rtacha ko‘rsatkichlarga taqqoslangan (20.3.1-

jadval).  

Iqtisodiy samaradorlikni belgilab beruvchi asosiy ko‘rsatkichlardan 

biri bo‘lgan paxta hosildorligi Qashqadaryo vilotida resupublikamiz 

o‘rtacha ko‘rsatkichidan har gektaridan 1,3 sentnerdan yuqori bo‘lgan. 

Ilg‘or tuman va xo‘jaliklarda bu ko‘rsatkich mos ravishda 1,4 va 1,5 

sentnerga teng bo‘lgan. Texnologik xaritada belgilangan me’yoriy 

ko‘rsatkichlarga nisbatan viloyatda bir ishchiga to‘g‘ri kelgan ekin 

maydoni yuklamasini kam bo‘lganligini ko‘rishimiz mumkin. Buning 

natijasida mehnat sarfi xarajatlari me’yorga nisbatan 2,0–2,5 marta 

yuqori bo‘lgan. 

---

 420

20.3.1-jadval