Deformatsiya Materiallarni sinash

MATERIALLARNING MEXANIK XOSSALARINI TAJRIBA USLUBI YORDAMIDA O’RGANISH
REJA:

• Materiallarni sinash
• Zo‘riqish–deformatsiya diagrammasi, qonuni, elastiklik moduli
• Deformatsiya

Materiallarni sinash - materiallarning texnologik va fizik xossalarini maxsus asboblar, mashinalar, modellar, mikroskop va stendlar yordamida aniqlash. Mexanik, fizik, kimyoviy va strukturaviy (tuzilishijihatdan) sinashturlari mavjud.
Mexanik sinashda materiallar choʻzilishga, siqilishga, buralishga, kesish va qirqishga, charchashga, mustahkamlikka, zarbaga chidamlilik va boshqa xossalarga sinaladi, yaʼni barcha mexanik xossalari aniqlanadi. Fizik sinashda materiallarning elektr oʻtkazuvchanligi, issikdik oʻtkazuvchanligi,magnit singdiruvchanligi va boshqa fizik xossalari aniqlanadi.
Kimyoviy sinashda materiallarning kimyoviy tarkibi, erish va qotish temperaturasi, korroziyabardoshligi (zanglashga chidamliligi, yaʼni zanglamasligi), reaksiyaga kirishuvchanligi, payvandlanuvchanligi va boshqa xossalari aniqlanadi. Strukturaviy sinashda materiallarning makro- va mikrotuzilishlari, kristallik tuzilishi va boshqa aniqlanadi. Bunda rentgen nurlaridan ham foydalaniladi.
Materiallarni sinashning sinash obʼyektini buzib (yoki shikastlab) va buzmay sinash usullari mavjud. Birinchi usulda sinaladigan materiallar shikastlanadi, baʼzan butunlay yemiriladi, ikkinchi usulda materiallarga shikayet yetmaydi, ulardan yana foydalanish mumkin.
Materiallarni sinash ishlari nazariy bilimlarga asoslanib oʻtkaziladi. Binolar, inshootlar, koʻpriklar, mashina va mexanizmlar, kosmik kema va raketalar, kiyim-kechaklar va boshqa jami narsalar Materiallarni sinash natijalariga asoslanib quriladi, yasaladi, tayyorlanadi va tikiladi.
MTS Sinov mashinasi
Namuna
Zo‘riqish–deformatsiya diagrammasi, qonuni, elastiklik moduli
Kuchlanish va deformatsiya tushunchalarini 1,3 va 2,2 boblarda ko‘rib chiqdik. Natijada kuchlanish va deformatsiya orasidagi bog‘lanishni ko‘rsatuvchi zo‘riqish-deformatsiya diagrammasi hosil qilindi. Bu diagramma materialning muhim harakteristikasi bo‘lib, cho‘zilishga tajribalar o‘tkazish natijasida hosil qilinadi.
Namunaning rasmi 1-rasmda ko‘rsatilgan. Silindrik markaziy qism ko‘ndalang qism ko‘ndalang kesimi aniq o‘lchangan va shu qismda PO oraliqda 2 ta nuqta belgilangan. PO oraliq namunaning pribor uzunligi deyiladi.[3] Namuna 3.8. rasmda ko‘rsatilgandek sinov mashinasiga joylashtiriladi. F kuchning qiymati oshishi bilan, datchiklar orasidagi L masofa ham kattalashadi. Bu masofani bir nechta mexanik datchiklar yordamida o‘lchash mumkin.
Ikkita kattalik (og‘irlik va oraliq) yuk miqdori olib borishi bilan uzluksiz ravishda yozib beriladi. Natijada silindrik qismning umumiy uzayishi L-PO yukning har bir qiymati uchun olinadi. Olingan natijalardan kuchlanish va deformatsiyaning qiymatini (1,5) va (2,1) formulalar yordamida hisoblash mumkin.turli materiallar uchun turlicha zo‘riqishlar deformatsiya egri fiziqlari hosil qilinadi. 4-rasmda plastik va mo‘rt materiallar uchun tipik diagrammalarni ko‘rish mumkin
Deformatsiya
Ma’lumki jismlar kuch ta’sirida, o‘zining rasmi va o‘lchamlarini o‘zgartiradi. Bunday o‘zgarishga deformatsiya deyiladi. Deformatsiyaning harakteri ta’sir etuvchi kuchning miqdoriga bog‘liq. Haroratni o‘zgarishi natijasida ham deformatsiya sodir bo‘lishi mumkin. Keltirilgan rasmda rezina tipidagi membranani uchta chiziqli segmentlarini dastlabki va keyingi kuchlanish holati tasvirlangan: bo‘ylama chiziq uzaygan, ko‘ndalang chiziq qisqargan, og‘ma chiziqning uzunligi o‘zgargan va buralgan3.
Jismni deformatsiyasini ifodalash uchun, jismning deformatsiyalanmagan holatidagi uzunligi AB ga teng bo‘lgan kesma qaraladi
Jismni deformatsiyasini ifodalash uchun, jismning deformatsiyalanmagan holatidagi uzunligi AB ga teng bo‘lgan kesma qaraladi (4a rasm), deformatsiyadan so‘ng AB to‘g‘ri chiziq A’B’ egri chiziqga o‘tadi (4b rasm).