4
Abdulla Qodiriy nomli Jizzax Davlat pedagogika instituti “Pedagogika-
psixologiya” fakul’teti “Defektologiya” yo`nalishi IV-bosqich talabasi
Xolmuxammedova Ozodaning “Nutq kamchiliklarini bartaraf etishning qulay
va samarali metodlari” nomli bitiruv malakaviy ishiga
T A Q R I Z
Maktabgacha ta’lim muassasasi ta’lim tizimining eng muhim sohasi bo’lib
barkamol avlod asosan ana shu bo’g’inda shakllanadi. Shunga ko’ra maktabgacha ta’lim
yoshidagi bolalarni har tomonlama barkamol etib tarbiyalashda bog’lanishli nutqni
rivojlantirish ham ta’limning eng muhim tarkibiy qismlaridan bo’lib hisoblanadi.
Maktabgacha ta’lim sohasida bolalarning nutqini rivojlantirish borasida muhim
tadqiqotlar olib borilgani xolda bog’lanishli nutqni rivojlantirish, ayniqsa, bu
muammoning bolalarda eng samarali davr sanalgan maktabgacha tarbiya yoshidagi
bolalarda tevarak-atrofni o’rganish jarayonida nutqini rivojlantirish muhim ahamiyatga
egadir. Nutq kamchiliklarining kelib chiqishi sabablarini oilada har bir ota-ona,
maktabgacha tarbiya muassasalarida tarbiyachilar, maktabda esa o’qituvchilar bilishlari
zarur. Chunki nutq kishilarning til vositasi orqali aloqa jarayonining tarixan tarkib topgan
formasidir. Shuningdek, nutq rang-barang ifodali tovushlarning majmuasidan iborat. Bu
tovushlar oliy nerv sistemasining signallari vositasida nutq organlarining turlicha
shakllanishi yoki harakati natijasida paydo bo’ladi. Shuning uchun nutq tovushlarini
vujudga keltiruvchi manbalarini organlar fiziologiyasini, ularning faoliyatini o’rganish
talaffuzdagi nuqsonlarning kelib chiqish sababini aniqlash, to’g’ri va ravon talaffuzni
ta’minlovchi omillardan biridir. Ana shunday dolzarb masala talaba Xolmuxammedova
Ozodaning mavzuida aks etgan bo`lib, bitiruv malakaviy ishining kirish qismida,
ishning maqsad, vazifalari belgilangan. Qo`yilgan maqsad asosida ishning nazariy
qismida to`plangan ma’lumotlar asosida ta’lim texnologiyalarining maxsus maktablarda
qo’llashdagi roli va vazifalari to`liq yoritib berilgan.
Tadqiqot ishi ikki bob, 6 ta paragraf, tajriba sinov, xulosa va tavsiyalardan
iborat bo`lib, reja mavzuni to`liq ochib berishga qaratilgandir.
Birinchi bob nazariy qism hisoblanib, talaba ushbu bobda psixolog – pedagog va
olimlarning tadqiqotlariga hamda to`plagan manbalarga asoslanib, nutq nuqsonlari va
ular kelib chiqish sabablari, nutqida nuqsoni bor bolalarni tekshirish metodlari,
mashg’ulotda nutq o’stirish texnologiyasini ochib bergan.
Tadqiqotning ikkinchi bobi amaliy qism hisoblanib, bobda tadqiqotchi nutq
kamchiliklarini bartaraf etishda logoped ish faoliyati, mashg’ulotlar va ularni to’g’ri
tashkillashtirish, ularga qo’yiladigan talablar, ota – onalar bilan hamkorlik ishlari,
bolalardagi nutqiy kamchiliklarni bartaraf etishda didaktik o’yinlar va ularga
qo’yiladigan talablar, namunalar, xalq og’zaki ijodidan unumli foydalanish yo’llari, shu
asosda bolalarda uchraydigan nutq nuqsonlarini bbartaraf etish yo’llarini ishlab chiqqan
va asoslab bergan.
Olib borilgan tajriba-sinov asosida bitiruv malakaviy ishi xulosalangan va
tavsiyalar ishlab chiqilgan. Ushbu tavsiyalar hozirda ta’lim jarayoni bilan
shug`ullanayotgan o`qituvchi va talabalar uchun muhim amaliy ahamiyatga egadir.
Do'stlaringiz bilan baham: