Debitorlik qarzlarini aylanuvchanligi va unda ta’sir e’tuvchi omillar tahlili, qarzlarni kamaytirish imkoniyatlari

Kreditlar

Eksport-import faoliyati hamda sanoat va kichik biznes sohalarini qo’llab-quvvatlash maqsadida KDB Bank Uzbekistan yuridik shaxslarga quyidagi kreditlarni taklif qiladi.
KDB Bank Uzbekistan yuridik shaxslarga quyidagi maqsadlarda iste'mol kreditlarni taklif qiladi:

• 
  Xo’jalik yurituvchi subyektlarga aylanma mablag’larni ko’paytirish uchun kredit ajratish;
  
• 
  Mahalliy korxonalarni texnik-texnologik qayta jihozlash va modernizatsiyalash bo'yicha investitsion loyihalar;
  
• 
  Hom-ashyo ishlab chiqarishga mo’ljallangan texnologik jihozlar xarid qilish uchun ajratiladigan kreditlar;
  
• 
  Ulgurji savdoga mahalliy ishlab chiqaruvchilardan mahsulot xarid qilish uchun ajratiladigan kreditlar;
  
• 
  Sindikatlashgan kredit orqali investitsion loyihalarni moliyalashtirish;
  
• 
  Oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishga mo’ljallangan texnologik jihozlar xarid qilish uchun ajratiladigan kreditlar;
  
• 
  Moliyaviy lizing;
  
• 
  Xo'jalik subyektlarini ish haqi hisobi to'lovi bo'yicha kreditlash;
  
• 
  Kichik biznes subyektlariga kreditlar ajratish;
  
• 
  O’zbekiston Respublikasi xalq xo’jaligiga foyda keltiruvchi boshqa ishlab chiqarish sohalariga kreditlar ajratish.
  

KDB Bank Uzbekistan mijozlarga quyidagi muddatlarga kreditlar ajratadi:
Muddatlar:
qisqa muddatli kreditlar (1 yildan ko`p bo`lmagan muddatga);
uzoq muddatli kreditlar (1 yildan 5 yilgacha bo`lgan muddatga).
Foizli qiymatlar:

• 
  kredit bo’yicha erkin ayirboshlanadigan valyutada – yillik 8 %dan 12 % gacha;
  
• 
  erkin ayirboshlanadigan valyutada moliyaviy lizing – yillik 12 % dan 25 % gacha’
  
• 
  kredit bo’yicha (moliyaviy lizing) milliy valyutada – yillik 14 % dan 20 % gacha.
  

IZOH: Kreditlar foiz stavkalari, kredit maxsulotining turi, mijozning moliyaviy holati va boshqa iqtisodiy ko;rsatkichlarga qarab belgilanadi.
Kredit summasi:
Yuridik shaxslarga erkin ayirboshlanadigan valyutada (bir kelishuv uchun):

• 
  500.000.0 dan 5.000.000.0 gacha (AQSH dollari miqdorida).
  

Milliy valyutada:

• 
  500 000 000.0 dan 10 000 000 000.0 gacha
  

 Kichik biznes subyektlariga erkin ayirboshlanadigan valyutada (bir kelishuv uchun):

• 
  200.000.0 dan 5.000.000.0 gacha (AQSH dollari miqdorida).
  

Milliy valyutada:

• 
  200 000 000.0 dan 10 000 000 000.0 gacha
  

IZOH: Kredit summasi korxonaning o’z mablag’lari manbalaridan oshib ketmasligi lozim (buxgalterlik balansi hisobotlariga ko’ra).
Kerakli hujjatlar:

• 
  Iltimosnoma. Iltimosnomada kredit olish zaruriyati, uning foydaliligi, qaytarish, to’lab berish va ta’minlash kafolati, o’z kapitali tarkibi va kredit ajratilayotgan loyihada ishtirok etishlilik batafsil aytib o’tiladi.
  
• 
  Loyihaning texnik-iqtisodiy asosi yoki biznes reja;
  
• 
  Yuridik hujjatlar (tadbirkorlik nizomi, ta’sis shartnomasi, ishlab chiqarish faoliyati bilan shug’ullanishga ruxsat beruvchi litsenziya);
  
• 
  Boshqa banklardagi hisob raqamlari, garov vositalari va qaytarish shartlari haqida ma’lumotnoma;
  
• 
  O’z kapitali bilan boshqa tadbirkorlik ishlarida ishtirok etganligi haqida guvohnoma;
  
• 
  Xorijiy hamkorlar haqida ma’lumot – yillik hisobot va oxirgi 2 yil bo’yicha tekshiruv ma’lumotnoma;
  
• 
  Buxgalteriya balansi, foyda va zararlar haqida hisobot va Davlat soliq xizmati mahalliy organi tomonidan tasdiqlangan oxirgi 3 yil va hisobot muddatiga bo’lgan pul aylanmalari, debitorlik va kreditorlik qarzdorligi tog'risida ma'lumot. (1-shakl, 2-shakl, 2a-shakl, 4-shakl va h.k.);
  
• 
  Ta’sischilarning kredit olishga roziligini tasdiqlovchi hujjat, garovga mol-mulk taqdim etish, agar garov uchinchi shaxsning mol-mulki bo’lsa, unda kafolatlochi korxona ta’sischilarining ushbu kafolat yoki garovni taqdim qilishga roziligi. Ta’sichilar majlisining bayonnomasi va nizomi;
  
• 
  Kredit muddatiga moliyaviy hisobot (1-shakl va 2-shakl).
  
• 
  Bevosita ijrochilar bilan kelishilgan shartnoma hujjatlari loyihalari (texnik asbob-uskunalar olib kelish, loyihani amalga oshirish bilan bog’liq yoki boshqa maqsadlarda tuzilgan shartnomalar);
  
• 
  Rezume (rahbariyatga hamda bosh hisobchiga).
  

IZOH: Ushbu ro’yxat kredit ajratishning foydali tomonlarini ko’rib chiqish uchun yetarlicha to’liq emas.
KDB Bank Uzbekistan quyidagi turdagi bank kafolatlarini taklif qiladi:

• 
  tenderda ishtirok etish uchun kafolat
  
• 
  oldindan to’lov kafolati
  
• 
  shartnomani bajarish kafolati
  
• 
  to’lov kafolati
  

Bank kafolatini olish uchun quyidagi hujjatlar taqdim qilinishi lozim:

• 
  bank kafolatini olishga ariza;
  
• 
  biznes-reja, bank kafolatidan foydalanish davridagi pul aylanmalari tahlili bilan birga;
  
• 
  buxgalterlik balansi (1-shakl), moliyaviy natijalar haqida hisobot (2-shakl), oxirgi hisobot kuniga muddati o’tgan debitorlik va kreditorlik qarzlari to’g’risida ma’lumot (2-a shakl);
  
• 
  oxirgi 3 moliyaviy yilning auditorlik xulosasi.
  

Berilgan kafolatlar bo’yicha majburiyatlarni o’z vaqtida bajarish maqsadida bankka likvid mol-mulk beriladi.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ВАЗИРЛАР МАҲКАМАСИНИНГ
ҚАРОРИ
04.08.1998 й.
N 332

ДЕБИТОРЛИК ВА КРЕДИТОРЛИК ҚАРЗЛАРИ

ТЎҒРИЛИГИНИ ТЕКШИРИШ ТЎҒРИСИДА

Хўжалик юритувчи субъектларнинг дебиторлик ва кредиторлик қарзларини камайтиришга қаратилган чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш мақсадида Вазирлар Маҳкамаси ҚАРОР ҚИЛАДИ:

1. Республиканинг барча минтақаларида дебиторлик ва кредиторлик қарзлари тўғрилигини ёппасига солиштириб чиқиш ишлари ташкил этилганлиги, уларнинг натижалари белгиланган муддатларга мувофиқ Ҳисоб-китоблар механизмини такомиллаштириш ва бюджетга тўловлар интизомини мустаҳкамлаш бўйича Ҳукумат комиссиясига тақдим этилиши кераклиги маълумот учун қабул қилинсин.

2. Хўжалик юритувчи субъектларнинг дебиторлик ва кредиторлик қарзлари тўғрилигини текшириш тартиби 1-иловага мувофиқ тасдиқлансин.

3. Дебиторлик ва кредиторлик қарзлари тўғрилигини текшириш ишларини мувофиқлаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги, Марказий банки, Давлат солиқ қўмитаси, тижорат банклари ва тегишли тармоқ идоралари раҳбарларидан иборат 2-иловага мувофиқ тармоқ эксперт комиссиялари тузилсин.

4. Тармоқ эксперт комиссиялари:

3-иловада кўрсатиб ўтилган вазирликлар, идоралар, концернлар, уюшмалар, корпорациялар ва компаниялар, тижорат банклари билан биргаликда бир ой муддатда ўзларига қарашли хўжалик юритувчи субъектларнинг дебиторлик ва кредиторлик қарзлари тўғрилигини 1998 йил 1 июлдаги ҳолатига кўра тасдиқланган тартибга мувофиқ тармоқлар бўйича текшириб чиқсинлар;
ўтказилган текширишларнинг якуний материалларини ва хўжалик юритувчи субъектларнинг дебиторлик ва кредиторлик қарзларини қисқартириш бўйича таклифлари Ҳисоб-китоблар механизмини такомиллаштириш ва бюджетга тўловлар интизомини мустаҳкамлаш бўйича Ҳукумат комиссиясига 1998 йил 1 сентябргача тақдим этсинлар.

5. Ўзларига қарашли хўжалик юритувчи субъектлар бўйича қарздорлик ўз вақтида ва тўлиқ текширилиши учун шахсий жавобгарлик вазирликлар, идоралар, тармоқ концернлари, корпорациялар, уюшмалар ва холдинг компаниялари раҳбарлари зиммасига юклансин.

6. Мазкур қарорнинг бажарилишини назорат қилиш Ўзбе-кистон Республикасининг Бош вазири Ў.Т.Султонов зиммасига юклансин.

Вазирлар Маҳкамасининг Раиси И. Каримов

1. 
   Turli debitor va kreditorlar bilan hisoblashishlar holati tahlili
   

Budjet muassasalarida debitor va kreditorlar bilan hisob-kitoblar tahlilining vazifalari:

• 
  mol yetkazib beruvchilar bilan hisob-kitoblar tahlilida yetkazib berili-shi lozim bo‘lgan qurilish materiallari, konstruksiyalar va qismlar hamda o‘rnatiladigan uskunalar uchun kapital qo‘yilmalar hisobidan o‘tkazib berilgan pul mablag‘lari va haqiqatda yetkazib berilgan qurilish materiallari, konstruk-siyalar va qismlar hamda o‘rnatiladigan uskunalar summalarini tahlil qilish;
  
• 
  pudratchilar bajargan qurilish-montaj ishlari uchun o‘tkazib beril-gan pul-mablag‘lari summasini va pudratchilar tomonidan bajarib topshi-rilgant qurilish-montaj ishlari summasini va pudratchilar tomonidan sarflangan budjet tashkilotining qurilish materiallarini, konstruksiyalarni va qismlarni hamda o‘rnatilgan summalarini tahlil qilish;
  
• 
  ayrim shaxslar bo‘yniga qo‘yilgan pul mablag‘lari, inventarlar va materiallarni kamomadlarini va talon-tarojlar bo‘yicha qarzlar hamda aybdor shaxslar zimmasiga o‘tkazilgan materiallar va oziq-ovqat mahsulotlarining buzilishi natijasida sodir bo‘lgan nobudgarchiliklarini tahlil qilish;
  
• 
  bolalarni maktabgacha tarbiya tashkilotlarila saqlanganligi, bolalar musiqa maktablarida o‘qitilganligi, tarbiyalanuvchilar maktab-internatlarda saqlanganligi uchun ota-onalar bilan, ish joyida ovqatlanganligi uchun ishchi va xizmatchilar bilan, maktablar qoshidagi internatlarda bolalar ovqatlanishi uchun va boqalar bo‘yicha hisob-kitoblarni tahlil qilish;
  
• 
  mehnat haqidan ushlangan soliq summalarini, moddiy qimmatliklar va pul mablag‘larining aniqlangan kamomadlarini aybdor shaxslar hisobiga o‘tkazilgan va budjet daromadiga beriladigan summalari, moddiy qimmatlik-larni sotishdan olingan budjet daromadlariga beriladigan summalar, da’vo muddati o‘tgan talab qolib olinmagan kreditor va deponent qarzlarining summalari va boshqa tushumlar qayd qilinishini tahlil qilish;
  
• 
  shartnomalar yoki kelishuvlar bo‘yicha rejali to‘lovlar tartibida davriy ravishda o‘tkazilgan mablag‘lar summasini va haqiqatdan olingan moddiy qimmatliklar va qabul qilib olingan bajarilgan ishlar va ko‘rsatilgan xizmatlar-ning summalari hamda hisob-kitoblar solishtirib chiqilishiga doir dalolatno-maga asosan haridorlarga qaytarilgan summalarni tahlil qilish;
  
• 
  Debitor va kreditor qarzlar vujudga kelishiga ta’sir qilgan omil-larni tahlil qilish va hokazolar.