Davriy sistemaning V a gruppasidagi elementlari (Fe temir, Co-Kobalt, Ni-nikel) xossalari va ishlatilishi

Fe, So va Ni gidrid, oksid va gidroksidlari. Suyuq va qizdirilgan temir, kobalt va nikelda vodorod eriydi. Uning eruvchanligi harorat o’zgarishi bilan keskin o’zgaradi. Temir, kobalt va nikelda erigan vodorodning borligi bu metallarning texnik xossalariga salbiy ta’sir ko’rsatadi.

FeH₃ va FeH₂ tarkibli beqaror gidridlar hosil qiladi.

FeCI₃ va FeCI₂ larning efirdagi eritmalariga fenil magniy bromid ta’sir ettirib olingan. Kobalt va nikel gidridlari (CoH₂, NiH₂) ham xuddi shunday hosil qilingan.

Temir FeO, Fe₂O₃, Fe₃O₄ oksidlarini hosil qiladi. Odatdagi sharoitda Fe₂O₃ nihoyatda barqaror modda, qizdirilganda Fe₃O₄ ga, yuqori haroratda FeO ga aylanadi.

Kobalt va nikelning kislorod bilan oksidlanish tezligi temirnikidan kichik, ular yonganda CoO va NiO hosil bo’ladi. Kobaltning CoO; Co₂O₃; CoO₂∙xH₂O Co₃O₄ oksidlari ma’lum; bulardan eng barqarori CoO dir. Nikelning ham xuddi kobalt oksidlari kabi oksidlari bor. Ni₂O₃ ni 300-400 ^°C ga qadar qizdirilganda parchalanib avval, Ni₃O₄ ga, so’ngra NiO ga aylanadi. Ni₂O₃ va Ni(OH)₃ kuchli oksidlovchi bo’lganligi uchun ishqorli akkumulyatorlarda ishlatiladi. Akkumulyatorga tok berilganda uning anodida Ni(OH)₃ hosil bo’ladi; akkumulyator ishlagan vaqtida Ni(OH)₃ qaytarilib Ni(OH)₂ ga aylanadi:

2 Ni(OH)₃ + Fe↔2Ni(OH)₂ + Fe(OH)₂

Akkumulyator zaryadlanayotganda bu reaksiya teskari yo’nalishda boradi.

Bu akkumulyatorda manfiy elektrod (anod) sifatida presslangan temir kukuni, musbat elektrod (katod) sifatida esa nikel gidroksid xizmat qiladi; elektrolit sifatida KOH ning 30% li eritmasi olinadi. Bu akkumulyator qo’rg’oshinli akkumulyatordan ancha yengil va chidamlidir.

Fe, Co va Ni ning Me(OH)₂ va Me(OH)₃ tarkibli gidroksidlari o’sha metall tuzlari eritmasiga ishqor hamda oksidlovchilar ta’sirida hosil bo’ladi, masalan:

FeSO₄ + 2KOH→Fe(OH)₂ + K₂SO₄

2 Ni(OH)₂ + CI₂ + 2KOH→2 Ni(OH)₃ +2KCI

Temir, kobalt va nikel gidroksidlari suvda erimaydi; bularning har qaysisi o’ziga xos rangga ega; ba’zilari amfoter xossalar namoyon qiladi; masalan; Fe(OH)₂ – rangsiz modda bo’lib, asos xususiyatiga, Fe(OH)₃-qo’ng’ir ragnli amfoter xususiyatiga ega; Co(OH)₂ – pushti rangli amfoter modda; Ni(OH)_­2 – yashil tusli amfoter modda; Co(OH)₃ va Ni(OH)₃ lar qora tusli asos xossali moddalardir.

Olti valentli temir gidroksid H₂FeO₄ (ferrat kislota) erkin holda olinmagan, lekin uning tuzlari (K₂FeO₄, BaFeO₄ va hokazolar) olingan.