•davr nashriyoti t o s h k e n t

Reaktiv dvigatellar

Ikkinchi  jahon  urushi  davrida  Sovet  Ittifoqida  va  Germaniyada 

suyuqlik-raketa  dvigatelli  bir  necha  tutib  oluvchi  samolyotlar  yara- 

tildi.  Raketa  dvigateli  o'zining  massasi  kichik  bo'lishi  bilan  birga 

katta  tortish  kuchini  hosil  qila  olishi  mumkin  edi,  biroq  uning  kam- 

chiligi  ham  bor  edi:  unga  nafaqat  yoqilg'i  balki  oksidlovchi  modda 

ham  kerak  bo'ladi.  Ikki  xil  yoqilg'i,  komponenti  5 - 6   daqiqalik  motor 

parvoziga  yetardi,  xolos,  qolgan  vaqtda  samolyot  planyor  rejimida 

uchishga  majbur  bo'lardi.  Tabiiyki,  raketa  dvigatelli  bunday  samo- 

lyotlarning  jangda  erishgan  yutuqlari  ham  o'ziga  yarasha  bo'lgan.

O'z vaqtida kemasozlik 

sanoatida  bug'  mashi- 

nalari  o'rnini  turbinalar 

egallaganidekaviatsiyada 

ham  porshenli  dvigatel­

lar  o'rniga  tu rb o reaktiv 

dvigatellar  keldi.  Turbo­

reaktiv  dvigatellar  (TRD) 

yaratish  bo'yicha  ilk  taj- 

ribalar  1920-yillardayoq 

boshlangan 

bo'lsada, 

faqatgina 

Ikkinchi 

ja ­

hon  urushi  yillarida  Angliyada  va  Germaniyada,  bir-biridan  bexa- 

bar holda sam olyotlarga o'm atish  uchun yaroqli  bo'lgan  ilk TRD  lar 

yaratildi.  TRD  -   bu  kesimi  o'zgarib  turadigan  truba.  Trubaning  old 

qism ida  kirish  qurilmasi  -   havo yig'gich joylashadi,  uning  orqasida 

ko'p  pog'onali  kom pressor  -   parrakli  qurilma  o'rnatiladi,  u  havoni 

siqadi va katta bosim ostida siqilgan havoni kom pressor orqasidagi 

yonish  kamerasiga  uzatadi.  Yonish  kamerasi  -   anchagina  murak- 

kab,  halqasimon agregat bo'lib,  unda kom pressor tom onidan siqil­

gan  havo sochilib  ketgan yoqilg'i zarrachalari  bilan  aralashib,  yona