Davolash va Tibbiy pedagogika fakulteti 5

JYOYO`Q ning epidemiologiyasi. 
 
JYOYO`Qlar  xavfi  yuqori  bo‘lgan  guruhga  25  yoshgacha  bo‘lganlar,  shaharda  hamda  noqulay  ijtimoiy-
iqtisodiy  muhitda  yashovchi  shaxslar  kiradi.  Bundan  tashqari  boshqa  guruhga  uzoq  borish  qiyin  bo‘lgan 
qishloq  va  tumanlarda  meditsina  xizmati  va  muhofaza  ishlari  yaxshi  yo‘lga  qo‘yilmagan  mintaqada 
yashovchi shaxslar, ko'chmanchi kabilalar, emigrantlar kiradi. 
JYOYO`Qni aniqlash (diagnostikasi)ning muhim jihatlari. 
 
JSST  tomonidan  bu  kasalliklarni  tekshirib,  diagnozini  aniqlash  va  davolash-profilaktik  ishlar  yuzasidan 
maxsus protokol tavsiya etilgan. Sho`nga ko'ra dastlabki diagnostik, profilaktik tadbirlar sog‘liqni saqlash 
tizimining birlamchi bo'g'inlarida (qishloq va shahar vrachlik punktlari, poliklinikalar)da amalga oshirilishi 
lozim.  Buning  uchun  oddiy  usul  bilan  uretra  va  qin  ajralmalarini  fiziologik  eritmaga  aralashtirib,  hamda 
ikqinchi usul shunday ajralmalardan surtma tayyorlab gramm usulida bo‘yab mikroskopiya qilish. 
Oddiy mikroskop yordamida trixomoniaz. kandidoz va bakterial vaginoz chaqiruvchi mikroorganizmlarini 
aniqlash mumqin. So'zak, xlamidioz, zaxm kasalliklariga tekshirish uchun maxsus jihozlangan laboratoriya 
sharoiti yaratilishi kerak, bu tekshirish usullarini qishloq sharoitida amalga oshirish imqoniyati bo‘lmaydi. 
Shuning  uchun  laboratoriya  tekshirishini  o'tkazish  imqoniyati  cheklangan  muassasalarda  har  bir  bemorni 
klinik jihatdan tekshirib chiqishga to'g'ri keladi. 
Kasallikning  dastlabki  simptomlariga  qarab  diagnozni  aniqlash  mumqin  bo‘ladi.  Leqin  bunda  bir  nechta 
jinsiy  yo'l  bilan  yuqadigan  kasalliklarning  simptomlari  bir-biriga  o'xshashligi,  kasallikni  bir  nechta 
mikroorganizmlar (qo'zg'atuvchilar) chaqirishi mumqinligi inobatga olinishi lozim. Bu haqida kasalliklarga 
alohida ta'rif berilganda tanishasiz. 
Jinsiy yol bilan yuqadigan kasalliklarni samarali tekshirish va davolash uchun kasallik xavfi yuqori bo‘lgan 
guruhga tegishli shaxslarni aniqlash muhim ahamiyatga ega. Shuning bilan birgalikda JYOYo`qni mazkur 
mintaqada  qaysi  turi  ko'proq  uchrashi,  bu  haqida  tegishli  davolash-profilaktik  muassasalaridan  yetarlicha 
statistik  ma'lumotlarga  ega  bo‘lishning  ham  ahamiyati  kattadir.  Barcha  aholini  bir  yo‘la  tekshirish  iloji 
bo‘lmaganligi sababli tibbiyot  muassasalariga (urolog, akusher-ginekolog, dermato-venerolog va xokazo) 
murojaat yetuvchi aholi qatlamini JYOYo`qlarga tekshirish salmoqli diagnostik imqoniyat yaratadi. 
Buning uchun tibbiyot xodimlari quyidagilarni bilishlari kerak: 
-qanday hatti harakatlar inson uchun xatarli bo‘lishi mumqinligini; 
-JYOYO`Q ning simptomlarini; 
-aholi yashash joylarida JYOYO`Qning qaysi turi ko'proq uchrayotganligi haqida ma'lumotni; 
-JYOYO`Q  bor  deb  gumon  qilingan  kishini  atroflicha  tekshirib  ko'rish  va  o'tkazilgan  tahlil  natijalariga 
ko'ra o`nga baho bera olish; 
-JYOYo`qni  aniqlashda  jinsiy  juftlar  bilan  (ayniqsa  xotin-qizlar)  bilan  suhbatlar  uyushtirib,  kerak  bo‘lsa 
anonim  so'rovlar  o'tkazib  quyidagi  diagnostik  ahamiyatga  ega  bo‘lgan  ma'lumotlar  to'plash  shifokorlar 
ishini bir muncha yengillashtiradi. 

---

94 
 
Sizda qindan ajralmalar kelib turadigan vaqt bo‘ladimi? 
So'nggi yillar mobaynida jinsiy jihatdan qandaydir o'zgarish,jinsiy a'zolarda yara, terisi zararlangan  hollar 
kuzatilganmi? 
Jinsiy  juftingiz  keyingi  3  oy  davomida  jinsiy  a'zolar  kasalligi,  siydik  yo‘llaridan  ajralma  kelishi  yoki 
qovdagi  bezlarning  shishganligi  sababli  davolanganmi?  Davolangan  bo‘lsa  qanday  kasallik  yuzasidan 
davolangan? 
Juftingiz boshqalar bilan jinsiy aloqa qilishi mumqinmi? 
Kasbingiz (haydovchilik, harbiy xizmatda bo‘lish) JYOYO`Q sizda yoki juftingizga paydo bo‘lish xavfini 
tug'diradimi? 
O'zingizda JYOYO`Q bor  deb gumonsiraysizmi? Mijozlar bu savollarga to'g‘ri javob qaytarsalar tibbiyot 
xodimlari tomonidan kasallikni aniqlashga yaqindan yordam beradi. 
Tibbiyot xodimlari mijozlarga maslahat berishda JYOYo`qdan to‘la davolanmasa yoki tibbiy yordamga o'z 
vaqtida  murojaat  qilmasa  bu  kasalliklar  inson  salomatligi  uchun  jiddiy  muammolar  keltirib  chiqarishi 
mumqinligiga e'tiborni qaratishlari lozim. JYOYo`q ning oqibati quyidagi asoratlarga olib kelishi mumqin. 
Kichik chanoq a'zolarining yallig‘lanishi tufayli bachadondan tashqari homiladorlikka; 
Bachadon bo'yni raqining rivojlanishiga (bachadon bo'yni eroziyasi); 
Jinsiy a'zolardan surunkali ajralmalar kelib turishiga (xlamidioz, urogenital infeksiyalar bo‘lganda); 
Kichik chanoq sohasida-surunkali, ayollarni muntazam ravishda qiynab turadigan og'riqlar paydo bolishi; 
Hayz siklida o'zgarishlar bo‘lishi (og‘riqli hayz, gipermenstrual sindrom); 
Bepushtlik.  So'zakdan  davolangan  20-30%  erkaklar  va  yallig‘lanishdan  davolanmagan  55-85%  ayollar 
bepusht bo‘lib qoladilar; 
JYOYO`Qning ko'payishi OITS xavfini kuchaytiradi. Bundan tashqari jinsiy a'zolar infeksiyasi homilador 
ayollarda  homiladorlik  patologiyasi  ro'y  berishiga  olib  kelishi  mumqin  (homilaning  o'z-o'zidan  tushishi, 
muddatidan oldin tug‘ish, homila infeksiyasi). Bunday ayollardan tug‘ilgan chaqaloqlar ko'pincha toksik-
septik  kasalliklarga  moyil  bo‘ladi  (pnevmoniya,  sepsis),  markaziy  asab  tizimining,  ko'zning  zararlanishi 
kabi  illatlarga  duchor  bo‘lishi  kuzatiladi.  Shu  sababli  tibbiy  xodimlar  kasalliklarni  har  qanday  sharoitda 
(uzoq qishloqlarda, davolash muassasalarining birlamchi zvenolarida), ayniqsa kasallikning aholi o'rtasida 
keng tarqalgan turlarini o'z vaqtida aniqlashi davolash chora-tadbirlarini ko‘rsatishlari lozimligini e'tiborga 
olib JYOYo`qning ko
‘
r uchraydigan turlari haqida atroflicha ma'lumot beriladi.