Davolash va Tibbiy pedagogika fakulteti 5

ShIXAN SINDROMI. 
 
 Bu  sindrom  juda  ko`p  qon  ketish  bilan  asoratlangan,  tug`ruq  va  abortdan  keyin  rivojlanadi. 
Kasallikning sababi gipofizning qon tomirlari trombozi, spazm, emboliyasi va nekrozi xosdir. Bezning 2/3 
kismi  nekrozga  uchrasa,  Shixan  sindromi  kelib  chiqadi.  Gipofiz  kismining  qaysi  kismi  nekrozga 
uchraganiga karab kasallik belgilari  aniq yoki kurimsiz  bo`lishi mumqin. Kasallikning 1–belgilaridan biri 
laktatsiyaning bulmasligi yoki tez yo`qolishi, amenoreya.  
 
 
 
 
 
 
 
 
Xolsizlik  oshib  borishi,  adenomiya  tana  vaznining  kamayib  borishi  kuzatiladi.  1  oydan  so`ng  jinsiy 
organlar gipotrofiyaga uchrab,  qov va kultik osti chukurchasidagi soch tuqiladi. Ayrim xollarda boshdagi 
soch xam tuqilishi mumqin. LG va FSG sekresiyasi kamayib ketadi. Kasallikning kechki davrida gipofizar 
gormonlar ta‘siri ostida barcha sekresiya bezlarining ishi buziladi. Davoni kasallik boshlanishidan boshlash 
kerak. Kam kustsiz yetarli darajada ovkat bilan birga gormonoterapiya olib borish kerak. Jinsiy bezlarning 
funksiyasini  tiklash  uchun  esterogen  va  gestogenlar  bilan  o`tkaziladigan  siklik  terapiyadan  foydalanish 
kerak.  Buyrak  usti  bezi  yetishmovchiligiga  (kortizon  12,  5  –  20  mg  xar  kuni  20  kun  davomida), 
gipoteriozda kortizon bilan birga tiroidin 0,015 gr 2 marta kuniga asta – seqinlik bilan dozasini 0: 05 – 2, 0 
gacha  oshirib  borish  mumqin.  Gipofizning  oldingi  bulagi  gormonlarni  yetishmovchiligida  kortikosteriod 
gormonlar (kortizon 12, 5 – 20 mg xar kuni 20 kun davomida, gipofizda kortizon bilan birga ishlatiladigan 
tireoidin 0,015 gr 2 marta xar kuni asta seqinlik bilan miqdorini 0,05 – 2 marta maxal marta ko`paytirish 
kerak).  Gipofizning  oldingi  bulagi  gormonlari  ko`p  ishlab  chiqarish  sababli  kelib  chikkan  amenoreya 
akromegaliya  va  gigantizm  uchraydi.  Bunda  STG  ko`p  ishlab  chikariladi.  Bu  kasalliklar  gipofiz  oldingi 
bulagi o`smalarida, yalliglanish travmada uchraydi. Bu xollarda amenoreya usishi gormoni va gonodotrop 
gormonlar o`rtasida antogonizm borligi bilan boglanadi. Shuningdek, FSG ishlab chiqarishning kamayishi 
kuzatiladi.  
Laborator  tekshiruvlar  17  ketosteroid  gormonlarning  kamayganligini,  uzok  vakt  kasallangan  ayollarning 
qin surtmasida bazal xujayralarning ko`p bo`lishi aniqlanadi. 
Davo endokrinologiya kasalxonasida o`tkaziladi. Gormonal davodan esterogen preparatlar 20-30 

---

59 
 
mg  sutkasiga  5-6  marta  xafta  davomida  kilinadi.  Bu  esa  usishni  tuxtadi.  8-10  kun  davomida  5-7  kun 
oraliq  bilan  o`tkaziladigan  kvatera  usuli  ko`prok  rasional  xisoblanadi.  Isengo  –  Kushengo  kasalligida 
(AKTG – giperproduksiyasi) gipotalamo – gipofizar oblastning zararlanishi giperkortisizmga olib keladi 
va  amenoreya  kuzatiladi.  Ko`prok  20-40  yoshda  patologik  tug`ruqdan  keyin  uchraydi.  Semizlik  bo`lib 
ko`prok yuz va tana soxasida kuzatiladi, bosh ogrigi gepertoniya bo`lishi mumqin. Laborator tekshiruvlar 
17  –  ketosteriod  va  esterogenlarning  normal  kursatkichlarini  aniqlaydi.  AKTG  yoki  deksametazon 
kortizon bilan o`tkazilgan proba musbat chiqadi.  
Davosi:  endokrinologiya  kasalxonasida  o`tkazilib  gipotalamus  –  gipofizar  zonani  rengen  nur 
kilinadi.  Gormonal  dorilardan  sintetik  progestinlardan  1  tabletkadan  21  kun  7  kunli  oraliq  bilan  3-4  oy 
davomida  gormonal  amenoreyani,  semizlikni  kamaytiradigan  parxez  bilan  kushib  olib  borish  kerak. 
Perefirik genezda amenoreyada tuxumdon amenoreyasi kiradi.