Davolash va Tibbiy pedagogika fakulteti 5

Aynan 2 fazada tubovarial shish paydo bo`lib, uning perforatsiyasi kuzatilishi mumqin. 
KLINIKA:
  Tana  xarorati  kutariladi,  umumiy  axvoli  yomonlashadi,  qorinda  kuchli  og`riq  paydo  bo`ladi, 
yiringli  protsesslarida  sovuk  kotish  kuzatiladi,  diuretik  belgilar  paydo  bo`ladi.  Kasallikning  1  kunida 
qorinda  kattik  og`riq,  muskul  ximoyasi  fenomenni  bo`ladi.  Vaginal  kurganda  bachadon  ortiklari 
kattalashadi, shishgan, xarakati kamaygan bo`ladi. Leykotsitoz, globulin fraksiyasi ko`paygan, SOE usishi, 
S  –  reaktiv  oksil  ko`payganligi  kayd  etiladi.  Kuchli  intoksikatsiyadan  nerv  va  qon  tomirlari  sistemasida 
uzgarishlar  bo`ladi.  Utkir  yalliglanish  yaxshi  davolansa  butunlay  davolanadi,  yeki  yarim  utkir  yeki 
surunkali formasiga utishi mumqin. 
      Tashxisini  kuyishda  anamneziga,  shikoyatlariga,  ob‘ektiv  tekshirish  UZI  va  laparoskopiya  natijasiga 
asoslanadi. Bachadon naylarining utkir yalliglanishlarida servikal kanal mikroflorasini tekshirish unchalik 
katta axamiyatga ega emas, chunki bu mikroflora ekssudatsiyadan va bachadon naylari  to`qimasidan fark 
qiladi.  Laparoskopiya  vaktida  olingan  ekssudatning  mikroskopik  va  bakteriologik  tekshiruvi  esa  to`g`ri 
ma‘lumotga ega kildiradi. 
DAVOSI:  SO  utkir  boskichida  davo  fakat  shifoxonada  olib  boriladi.  Bu  yerda  kasalga  fizik  va  asabiy 
osoyishtalik sharoiti yaratilib, yengil va tez xazm bo`ladigan taomlar va kerakli miqdorda suyo`qlik tavsiya 
kilinadi va ichaklar va siydik ajratish a‘zolari faoliyatini nazorat qiladi. 
      SO  davolashda  antibiotiklar  asosiy  urinni  egallaydi.  Ularni  kullanilgandan  natija  kasallik  chakiruvchi 
mikrobning xususiyatlariga va uning shu antibiotikka ta‘sirchanligiga bog`liq. Qo`llaniladigan antimikrob 
dori yalliglanish uchogida maksimal miqdorda bulinishi ta‘minlanishi shart. Yarim parchalanish davri juda 
uzok  bo`lgan  antibiotiklarni  kullash  zarur.  Kasallikning  ogir  klinik  kechishida,  yalliglanish  jaraenining 
tarkalishida,  gramm  (-)  va  gramm  (+)  floraning  birga  uchrashishida,  anaerob  flora  bo`lishi  xavfida  bir 
necha  antibiotik  kushib  kullash  kerak.  Klindamisin  bilan  xlora  finikalni,  gentamisin  bilan  levomisitinni, 
linkamisin  bilan  birga  kullash  tavsiya  kilinadi.  Agar  utkir  SO  kasalligida  mikroblar  kushilmasi 
(assotsiatsiyasi) 
(streptokokk, 
stafilakokk, 
entereo 
bakteriyalar 
yeki 
anaerob 
(bakterioidlar, 
pentostreptokokklar,  pentokokklar)  aniqlansa  davoni  20  mln.  –  30  mln  yed.  penisillin  bilan  birga 
aminoglikoidlar ( kanamisin 0,5 m/o kuniga 2 marta yeki gentamisin 1 mg/kg vena ichiga kuniga 3 marta) 
kullashdan  boshlash  kerak.  72  soat  davomida  natija  bermasa  kleondomisin  600  mg.  Dan  kuniga  4  marta 
vena  ichiga,  tana  xarorati  normallashib,  qorin  parda  kuzgaluvchanligi  yo`qolganicha  kullash  kerak. 
Anaerob  flora  borligi  extimoli  bo`lganda  obligat  anaeroblarga  bakteriotsid  ta‘sir  kiluvchi  metranidazol 
qo`llaniladi. Ogir xollarda metranidazol 1  – 1,5 g sutkada 5 ml/ minutiga tezlik bilan 5-8 kun, uncha ogir 
bo`lmagan xollarda  ichiga kuniga 400 – 500 mg – 3 maxal beriladi. 
      Zaxarlanish  belgilari  kuchli  namoen  bo`lgan  xollarda  infuzion  davo:  5  %  glyo`qoza,  poliglyuqin, 
reopoliglyuqin, gemodez, oksil preparatlari parenteral qo`llaniladi. (suyo`qlikning umumiy miqdori 2 – 2,5 
l/sutkada).  Zarur  bulsa  infuzion  davo  kushib  ishlatiladi.  Vitaminlar,  KSS  –  sirka  ishkoriy  xolatini 
normallashtiruvchi dorilar (4 –5 % bikorbonat natriy 500 – 100,0 ml miqdorda) kullash kerak. Antigistamin 
dorilar xam tavsiya kilinadi. (suprastin, dimedrol, fizik davolash usullaridan qov ustiga muz kuyish azaldan 
qo`llaniladi.  Sovuk  muz  soxa  terisidagi  reseptorlarga  ta‘sir  qilish  natijasida  og`riq  kamayadi,  yalliglanish 
jaraeni qon sizish kamayadi. Muz xalta 2 soatga yarim soatlik tanaffus bilan kuyiladi. 
      Laparoskopiya  yaxshi  natija  beradi,  chunki  chanoq  a‘zolari  xolati  kurilgan  bo`lgan  patologik 
uzgarishlarga karab bachadon naylarini izotonik suyo`qlik bilan antibiotiklar va antiseptiklar kuyib yuvish 

---

106 
 
yangi  hosil  bo`lgan  nozik  chandiklarni  ajratish  ayniksa  fimbrial  bo`lim  va  tuxumdonning  chandiklaridan 
ajratish  mumqin.  Chanoq  bushligida  yiring  bulsa,  u  surib  olinib  antiseptik  va  antibiotikli  suyo`qlik  bilan 
yuviladi. 
      Chet  ellik  mualliflarning  ta‘kidlashicha,  davolashning  bu  usuli  ko`p  xollarda  bachadon  naylari  va 
tuxumdonlar  faoliyatini  tiklashga,  shu  bilan  birga  reproduktiv  faoliyatining  saklanishiga  kafolat  beradi. 
Yiring olinib, kichik chanoq organlari sanatsiya kilingach, yaxshi klinik natija kuzatiladi. Orqa gumbazdan 
punksiya kilib, « tubovarial  o`sma  » dan yiringli suyo`qlik olinib, shu igna   orqali antibiotiklar yuborish 
xam  yaxshi  ntija  beradi.  Ayrim  xollarda  bu  usul  operativ  davolashdan  saklashga  sharoit  yaratadi.  Leqin 
Kravpolskiy  V.I.  va  Kulaqov  V.I.  (  1984  y.  )  ta‘kidlashicha  ortiklarda  yiringli  uzgarish  bulsa,  ularni 
jarroxlik yo`li bilan olib tashlanadi. 
      Yarim utkir boskichda autogemoterapiya, aloe, fizioterapiya, UF nurlari, dorilar elektrofarezi  
( kaliy, magniy, rux, vibromassaj, UZI ni kullash).