Davlat va huquq

Diniy-an’anaviy «huquqiy oila» (Yaponiya, Hindiston, Xitoy va hokazo) 
asosiy huquq manbayi sifatida diniy qoidalarni e’tirof etadi.
Garchi ushbu «huquqiy oilalar» bir holda faqat qonunlarga, boshqa hol-
da  —  pretsedentlarga,  ya’ni  sud  qarorlariga,  uchinchi  holda  diniy-huquqiy 
me’yorlarga asoslansa-da, hayot ularga nisbatan shunday talablarni qo‘yadiki, 
ularni e’tiborsiz qoldirib bo‘lmaydi. Shuning uchun «huquqiy oilalar» qonun-
larini  sud  pretsedenti  qoidalari  bilan,  diniy-huquqiy  me’yorlarni  esa  qonun 
va kodekslar bilan ancha moslashuvchan holda biriktiradi. Mazkur hodisalar 
davlat qonun larni yaratar ekan, hayot talablari bilan hisoblashishga majburli-
gi va shartligini isbotlaydi.
Наr qanday jamiyatda va davlatda huquq tizimi obyektiv ravishda yaratila-
di, zero, birorta qonun chiqaruvchi buni shaxsiy xohishi va ixtiyori bilan amal-
ga oshira olmaydi. Bunday o‘zboshimchalikni hayotning o‘zi rad etadi.
Huquq kishilar foydasi uchun xizmat qilishga da’vat etilgani sababli, uning 
tizimi  qonun  tomonidan  hayotda  haqiqatda  mavjud  bo‘lgan  ijtimoiy  muno-
sabatlarga bog‘liq holda quriladi. 
Qo‘llanilayotgan  huquq  normalari  ommaviy  tartibga,  ya’ni  mazkur 
huquqiy  tizimning  umumiy  prinsiplariga  zid  kelgan  ba’zi  hollarda  xalqaro 
huquqni  qo‘llash  cheklanadi.  Bu  qoida  ommaviy  tartib  haqidagi  qo‘shimcha 
shart deb nomlanadi.

---

15
Tashqi  savdo  bitimlaridan  (masalan,  xorijiy  element  bilan  oldi-sotdi 
shartnomasidan)  kelib  chiqadigan  majburiyatlarni  yanada  samarali  ijro  etish 
uchun xorijiy jismoniy va yuridik shaxslar — bunday shartnomalar tomonlari-
ning huquqiy maqomini aniqlash zarurati vujudga keladi. Ularga nisbatan odat-
da quyidagi tartib turlari qo‘llaniladi:
 
—
milliy  tartib,  bunda  xorijiy  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  huquqiy 
maqomi o‘z fuqarolari va yuridik shaxslari maqomiga tenglashtiriladi;
 
—
eng katta qulaylik tug‘dirish tartibi, bunda qonunlar orqali turli xorijiy 
davlatlar rezidentlarining huquqiy holati uchun o‘xshash huquqiy holat 
belgilanadi.