Davlat va huquq tarixi fanining predmeti, metodlari va vazifalari

часть
1
 
«
Научный импульс
»
Январь
, 202
3 
2066 
o‘rganiladi.
Sintez o‘z navbatida analiz usulining natijalariga tayanib, davlat va
huquqning butun sifatini, mavjud bo‘lgan davlat va huquq tizimlarining
o‘ziga xos xususiyatlari asnosida muayyan jihatlarni ochib beradi. Sintez
analiz natijasida fikran bo‘lingan elementlarni qaytadan tiklash, ularni
birlashtirish, yaxlitlikni tafakkur darajasida vujudga keltirish usulidir.
Qiyosiy usul orqali davlat va huquqning avvalgi bosqichlardagi va
hozirgi rivojlanishidagi xususiyatlarning o‘xshashligi hamda o‘zaro
farqlari mukammal ko‘rib chiqiladi.
Tarixiylik usuli davlat va huquqning kelib chiqishi va rivojlanib
borishi vaqtini, davrini aniqlashtirish usulidir. Har bir davlat va huquqiy
hodisa tarixiy nuqtai nazardan, aniq tajribaga bog‘lab o‘rganilishi zarur.
Davlat va huquq tarixini yoritish uning taraqqiyotidagi asosiy tarixiy
bosqichlar, ularning sababiy bog‘liqliklarini ko‘rsatishni talab qiladi.
Mantiqiylik usuli fan predmetini mushohada yordamida nazariy
shaklda tadqiq qilish usuli hisoblanadi. U tadqiqot obyektining eng
muhim aloqalarini bilishga imkon beradi. Davlat va huquqning tarixan
obyektiv mavjudligini, ularning o‘zaro aloqalarining turli-tumanligini aks
ettirish vazifasini bajaradi. Qarama-qarshi fikrlar va xulosalarni bartaraf
etishga ko‘maklashadi.
Umumiy ilmiy usullardan biri tizimli tahlil usulidir. U murakkab
obyektlarni ilmiy bilishda qo‘llaniladi. Davlat va huquq o‘z
rivojlanishining dastlabki bosqichlaridanoq ancha murakkab ijtimoiy
qurilmalar bo‘lganligi bois, tarixiy-huquqiy izlanishlarda ularni tizimli
yondashuv usuli bilan tahlil qilish samarali hisoblanadi. Tizimli tahlil
usuli muayyan tarzda o‘zaro bog‘langan va bir qadar yaxlitlikni tashkil
etadigan unsurlar majmuini yaratishni ta’minlaydi. Mazkur usul asosida 
o‘rganilayotgan obyektning boshqa obyekt bilan umumiy bog‘lanishi va
o‘zaro munosabatlari ochiladi. Bu uslub yordamida davlat va huquqning
o‘zaro bog‘liq murakkab butun tuzilishidan alohida, o‘ziga xos,
takrorlanmas, shuningdek, umumiy xususiyatlarga ega bo‘lgan tarkibiy
qismlarini ajratib olish mumkin bo‘ladi.
Davlat va huquq tarixi fanini o‘rganishda juda muhim bo‘lgan
xususiy ilmiy metodlar ham mavjud. Ular muayyan-tarixiy, qiyosiy-
huquqiy, statistik metodlardir.
Davlat va huquq tarixi fani davriy va hududiy jihatdan umum-
lashtirish va tizimlashtirishga asoslanib, xronologik izchillikda quyidagi
davrlarga ajratib o‘rganiladi:
– Qadimgi dunyo mamlakatlari davlati va huquqi tarixi;
– O‘rta asrlar davlati va huquqi tarixi;

---

Международный
научный
журнал
№
5
(100),