Davlat uzb p65

Matnni qisqartirish
quyidagi yo‘llar bilan amalga
oshiriladi:
— matnning asosiy fikrini ifodalovchi gaplarni ajrata
olish;
— gaplardagi uyushiq va ajratilgan bo‘laklarni, ki-
ritma va ilova qurilmalarni qisqartirish;
— birikmalarni ma’nodosh so‘zlarga, sodda yoyiq
gaplarni yig‘iq gaplarga, qo‘shma gaplarni sodda gaplar-
ga, ko‘chirma gaplarni o‘zlashtirma gaplarga aylanti-
rish;
— matnning qo‘shimcha fikr ifodalovchi gaplarini,
sintaktik parallellar va takrorlarni qisqartirish;
— matnni qisqa mazmunli tarkibiy qismlarga ajra-
tish;
— birikmali sifatdosh, o‘xshatish va boshqa tasviriy
ifodalarni sodda va ixcham shaklga keltirish.
56- topshiriq. 
Matnni uning asosiy mazmunini saqlagan holda
qisqartiring. Matnni qisqartirishda qanday usullarni qo‘l-
laganingizni sharhlang.
Har qanday qilmishning aksi, qaytarma oqibati mavjud:
shunday ekan, faqat o‘z prinsiðimni himoya qilaman deb,
bir kun borib ko‘pchilikni dog‘da qoldirmaylik tag‘in?!
Axir, mavjud nazariyalar qoliðiga tushmaydigan faktlar,
ayniqsa, fan uchun qimmatli emasmi? Chunki shu noma’lum
faktlarni ishlab chiqish bilan yaqin oralarda fanning yangi
yo‘nalishlariga yo‘l ochib berish mumkin-ku? Fan tarixida
bunday misollar to‘lib-toshib yotibdi. Faktni tan olmaslik,
aslida, hazm qilinmagan nazariyaning oqibati-ku!.. Men
nasihatgo‘ylik qilishni o‘ylamagandim, ammo o‘rni kelib qoldi.
Koinot azaldan insonni zulmat bilan o‘ragan. Fan esa odamzot
qo‘lidagi mangu mash’ala!
Zero fan — cheksizlikni o‘rganar ekan, ayni paytda, o‘zi-
ning ham had-chegarasi yo‘q. Inson bilimi tugamaydi, u
abadiy yaratiladi, abadiy harakatda... Modomiki shunday
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

70
ekan, men ochgan kashfiyot uslubiga boshqa bir uslub qara-
ma-qarshi chiqib qolsa, nima uchun endi men unga, albat-
ta, tosh otishim kerak? Nima uchun?! Yo‘q, aqlimiz bo‘lsa,
istiqbolimizga chinakam qayg‘ursak, orzuni bo‘g‘maylik. Orzu
har qanday faktdan ham qudratli! Orzu bamisoli hayot
ko‘ksidagi mildirab turgan buloq, gurkirab o‘suvchi nihol...
O‘. Usmonov, «Girdob» romanidan.