Davlat tili haqida

Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. 

Uning maqadi

, tarkibiy qismlari, uzluksiz 

ta`limning moxiyati. Rivojlangan davlatlarning kasb ta`limi tizimi 

 

 

 

 

 

Tayanch so`z va atamalar 

 

Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, uning maqsadi, tarkibiy qismlari, 

fanning maqsadi va vazifalari. 

 

Ma`lumki, «Ta`lim to`g`risidagi Qonun» va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» 

(1997 yil 29-avgustda qabul qilingan) qabul qilingach, ta`lim tizimi tubdan isloh 

qilina boshlandi. Bu muhim hujjatlarga ko`ra respublikamizda kasb-hunar 

kollejlarini jadal sur`atlar bilan rivojlantirish chora tadbirlari belgilangan. Bu 

birinchidan mutaxassislar tayyorlash sifatiga bog`liq bo`lsa, ikkinchi tomondan 

o`quv yurtining zamonaviy texnologiyalar bilan ta`minlanganligiga bog`liq. Kasb-

hunar kolleji muhandis-pedagog hodimlari oldiga tayyorlanayotgan ishchi 

kadrlarga ilmiy dunyoqarashni, mehnatga ijodiy munosabatini tarkib toptirish 

ularda yuksak mehnat intizomini va madaniyatini, jamoa oldida burch his-

tuyg`ularini tarbiyalash kabi vazifalarni qo`yadi. 

Milliy dasturning asosiy maqsadi: ta`lim sohasini tubdan isloh qilish, uni 

o`tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to`la xalos etish, 

rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak manaviy va ahloqiy talablarga 

javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash Milliy tizimini yaratishdir. 

Jamiyatda sodir bo`layotgan bugungi yangiliklar hamda iqtisodiy o`zgarishlar 

ta`lim tizimiga xususan o`rta maxsus kasb-hunar ta`limiga boshqacha yondashishni 

talab qiladi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturining asosiy amalga oshirish 

vazifalaridan biri ta`lim oluvchilarning tayyorgarlik sifati va ixtisosiga zaruriy 

talablarni, ularning madaniy va ma`naviy-ruxiy darajalarini aniqlab beruvchi davlat 

ta`lim standartlarini yaratish va tatbiq etishdir. 

Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy tarkibiy qismlari. 

 

 

 

Ma`lumki, metodika bu- metod va usullar yig`indisi bo`lib, qandaydir 

harakatni amalga oshirishdir. SHunday jumlalar mavjud: o`qitish metodikasi, 

o`rgatish metodikasi. Bu ikki tushuncha ham amalda teng huquqli bo`lib, o`qitish 

bu o`rgatuvchining faoliyati. O`qitish metodikasi- o`quv predmeti sifatida bo`lg`usi 

muhandis-pedagog oldiga quyidagi vazifalarni qo`yadi. «Qanday va nimani 

o`qitish kerak?», «Nima uchun aynan shunday o`qitish kerak?». 

---

Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, OʻzRning kadrlar tayyorlash milliy dasturi — 

1997 y. 29 avg .da Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 9-sessiyasida 

prezident I. A. Karimov tashabbusi bilan qabul qilingan. Dasturning maqsadi 

taʼlim sohasini tubdan isloh qilish, uni oʻtmishdan qolgan mafkuraviy qoliplardan 

toʻla xalos etish, yuqori malakali kadrlar tayyorlashning rivojlangan demokratik 

davlatlar darajasidagi, yuksak maʼnaviy va axloqiy talablariga javob beruvchi 

milliy tizimini yaratishdan iborat. K.t.m.d. OʻzRning "Taʼlim toʻgʻrisida"gi qonuni 

(1997 y. avg .) qoidalariga muvofiq holda tayyorlangan boʻlib,milliy tajribaning 

tahlili va jahon miqyosi taʼlim tizimidagi yutuqlar asosida tayyorlangan hamda 

yuksak umumiy va kasb-hunar madaniyatiga, ijodiy va ijtimoiy faollikka, ijtimoiy-

siyosiy hayotda mustaqil ravishda moʻljalni toʻgʻri ola bilish mahoratiga ega 

boʻlgan, istiqbol vazifalarini ilgari surish va hal etishga qodir kadrlarning yangi 

avlodini shakllantirishga yoʻnaltirilgan. Dastur kadrlar tayyorlash milliy modelini 

roʻyobga chiqarishni, har tomonlama kamol topgan, jamiyatda turmushga 

moslashgan, taʼlim va kasb-hunar dasturlarini ongli ravishda tanlash va 

keyinchalik puxta oʻzlashtirish uchun ijtimoiy-siyosiy, huquqiy, psixologik-

pedagogik va b. tarzdagi sharoitlarni yaratishni, jamiyat, davlat va oila oldida oʻz 

javobgarligini his etadigan fuqarolarni tarbiyalashni nazarda tutadi. 

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov tashabbusi va bevosita 

rahbarligida ishlab chiqilgan kadrlar tayyorlash milliy modeli qator noyob, 

takrorlanmas oʻziga xos xususiyatlarga ega. U Oʻzbekistonning xalqaro 

andozalardagi zamonaviy taraqqiyotini taʼminlay oladigan dadil, mustaqil fikrli, 

malakali, bilimli mutaxassis, ayni paytda ezgu insoniy sifatlarga ega kadrlarni 

tayyorlash maqsadini koʻzlaydi. K.t.m.d. I. Karimov tomonidan ijtimoiy ongga 

kiritilgan, davlatni, jamiyatni rivojlantirishga xizmat qiladigan tamomila yangi 

tushunchadir. 

Dastur 5 boʻlimdan iborat: Muammolar va kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh 

qilish omillari; Milliy dasturning maqsadi, vazifalari va uni roʻyobga chiqarish 

bosqichlari; Kadrlar tayyorlashning milliy modeli; Kadrlar tayyorlash tizimini 

rivojlantirishning asosiy yoʻnalishlari; Milliy dasturni roʻyobga chiqarishga doir 

tashkiliy chora-tadbirlar. 

Dasturning 1-boʻlimida OʻzR davlat mustaqilligiga erishib, iqtisodiy va ijtimoiy 

rivojlanishning oʻziga xos yoʻlini tanlashi kadrlar tayyorlash tizimi va mazmunini 

qayta tashkil etish zarurligi, bu hol qator chora-tadbirlar koʻrishni taqozo etishni, 

lekin sodir etilgan oʻzgartirishlar kadrlar tayyorlash sifatini oshirish, mamlakatni 

ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish talablariga muvofiq boʻlishini taʼminlay olmagani 

qayd etildi. Shuningdek, bu boʻlimda kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh 

qilishning muhim omillari bayon etilgan. 

Dasturning 2-boʻlimida uning maqsadi, vazifalari va dasturni roʻyobga chiqarish 

bosqichlari aniq ifoda etilgan. Maqsad va vazifalarni roʻyobga chiqarish 3 

bosqichdan iborat boʻlib, 1-bosqichi (1997—2000 y.lar)da mavjud kadrlar 

---

tayyorlash tizimining ijobiy salohiyatini saqlab qolish asosida ushbu tizimni isloh 

qilish va 

rivojlantirish uchun huquqiy

, kadrlar jihatidan, ilmiy-uslubiy, moliyaviy-

moddiy shart-sharoitlar yaratish, 2-bosqich (2001—2005 y.lar)da milliy dasturni 

toʻliq roʻyobga chiqarish, mehnat bozorining rivojlanishi va real ijtimoiyiqtisodiy 

sharoitlarni hisobga olgan holda unga aniqliklar kiritish, 3-bosqich (2005 va undan 

keyingi yillar)da toʻplangan tajribani tahlil etish va umumlashtirish asosida, 

mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish istiqbollariga muvofiq kadrlar 

tayyorlash tizimini takomillashtirish va yanada rivojlantirish nazarda tutiladi. 

Dasturning 3-boʻlimida kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy tarkibiy 

qismlari shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz taʼlim, fan va i.ch.dan iborat ekanligi 

koʻrsatilgan. Bunda shaxs — kadrlar tayyorlash tizimining bosh subʼyekti va 

obʼyekti, taʼlim sohasidagi xizmatlarning isteʼmolchisi va ularni amalga 

oshiruvchisi, davlat va jamiyat esa, taʼlim va kadrlar tayyorlash tizimining 

faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni amalga oshiruvchi kadrlar tayyorlash 

va ularni qabul qilib olishning kafillari sifatida bayon qilingan. Uzluksiz taʼlim esa, 

malakali raqobatbardosh kadrlar tayyorlashning asosi boʻlib, u maktabgacha 

taʼlim, umumiy oʻrta taʼlim, oʻrta maxsus va kasb-hunar taʼlimi (akademik litsey 

va kasb-hunar kollejlari), oliy taʼlim (bakalavriat va magistratura), oliy oʻquv 

yurtidan keyingi taʼlim (aspirantura, adʼyunktura, doktorantura, mustaqil 

tadqiqotchilik), kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash, maktabdan 

tashqari taʼlim turlarini oʻz ichiga oladi. Fan yuqori malakali mutaxassislar 

tayyorlovchi hamda ulardan foydalanuvchi, ilgor pedagogik va axborot 

texnologiyalarini ishlab chiquvchidir. I.ch. kadrlarga boʻlgan ehtiyojni, 

shuningdek, ularning tayyorgarlik sifati va saviyasiga nisbatan qoʻyiladigan 

talablarni belgilovchi asosiy buyurtmachi, kadrlar tayyorlash tizimini moliya va 

moddiy-texnika jihatidan taʼminlash jarayonining qatnashchisidir. 

Dasturning 4-boʻlimida kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirishning asosiy 

yoʻnalishlari bayon qilingan. Bular taʼlimning uzluksizligini taʼminlash, pedagog 

va ilmiy pedagog kadrlar tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini 

oshirishning zamon talablariga moslashuvchan, taʼlimning yuqori sifatli va 

barqaror rivojlanishini koʻzlovchi tizimini vujudga keltirish, taʼlim jarayonini 

mazmunan isloh qilish, yosh avlodni maʼnaviy-axloqiy tarbiyalashda xalqning boy 

milliy madaniy-tarixiy anʼanalariga, urf-odatlari hamda umumbashariy 

qadriyatlarga asoslangan samarali tashkiliy, pedagogik shakl va vositalari ishlab 

chiqilib amaliyotga joriy etish, iqtidorli bolalar va isteʼdodli yoshlarni aniqlashdan 

iborat. Shuningdek, uzluksiz taʼlim tizimi va kadrlar tayyorlashning davlat va 

nodavlat taʼlim muassasalarini tarkibiy jihatdan oʻzgartirish qamda ularni izchil 

rivojlantirishni davlat yoʻli bilan boshqarish, kasb-hunar taʼlimi sifatini nazorat 

qilish tizimini shakllantirish, taʼlim tizimini moliyalashni takomillashtirish, mavjud 

taʼlim muassasalarini kapital taʼmirlash va yangi taʼlim muassasalari qurish, ularni 

normativ talablarga muvofiq, zamonaviy texnika va texnologiyalar darajasini 

hisobga olgan holda jihozlanishini taʼminlash, taʼlim tizimining yaxlit axborot 

makonini vujudga keltirish, taʼlim xizmati koʻrsatish bozorini rivojlantirish, taʼlim 

---

sohasida ijtimoiy kafolatlarni taʼminlash hamda bu sohani davlat tomonidan 

qoʻllab-quvvatlash, fan bilan taʼlim jarayoni aloqalarini, i.ch. va taʼlim tizimi 

integratsiyalashuvini, taʼlim va kadrlar tayyorlashda xalqaro hamkorlikni 

rivojlantirish ham taʼlim tizimini rivojlantirishning asosiy yoʻnalishlaridir. 

Dasturning 5-boʻlimida milliy dasturni roʻyobga chiqarishga doir tashkiliy chora-

tadbirlar belgilangan. 

Dasturdan OʻzR Prezidenti I.A.Karimovning asarlari va nutklarida taʼlim 

masalalari boʻyicha qayd etilgan tamoyillarning barchasi oʻrin olgan. Dastur qabul 

qilinganidan soʻng respublika butun taʼlim tizimini tubdan isloh qilishning aniq 

strategik yoʻnalishiga ega boʻldi va bu borada bir qancha tadbirlar amalga oshirildi. 

Xususan, respublikaning 24 maktabida umumiy oʻrta taʼlimning 23 oʻquv predmeti 

mazmunini yangilash, oʻquvchilar bilimini baholashning yagona reyting tizimini 

joriy etish yuzasidan tajriba-sinov ishlari oʻtkazildi. Ularning natijalari asosida 

umumiy oʻrta taʼlimning barcha sohalaridan davlat taʼlim standartlari, 

oʻquv 

dasturlari

, yangi darsliklar ishlab chiqildi. Akademik litseylar va kasb-xunar 

kollejlari tarmogʻini barpo etish hamda ularni samarali ishlashi uchun barcha 

shartsharoitlar yaratish boʻyicha bir qancha ishlar amalga oshirildi. Oliy va oʻrta 

maxsus taʼlim vazirligi tarkibida oʻrta maxsus, kasb-xunar taʼlimi markazi barpo 

etilib, litsey va kollejlar shu markaz ixtiyoriga oʻtkazildi. 2000 y.gacha bakalavriat 

yoʻnalishlari boʻyicha 251 davlat taʼlim standartlari ishlab chiqildi, dasturning 

kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash yoʻnalishi boʻyicha 71 

oʻqituvchining chet ellarda, 980 oʻqituvchining chet el oʻqituvchilarini jalb etish 

yoʻli bilan malakasi oshirildi.