Давлат органлари қарорлари, мансабДор шахсларнинг ҳаракатлари

3.4. маъмурий органнинг, фу қа ролар ўзини ўзи
бош қа риш органининг, улар ман саб дор шахсларининг 
қарори, ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан шикоят 
қилиш тўғ ри си да ги иш бўйича суднинг ҳал қилув қарори
Суд устидан шикоят қилинаётган қа рор ёки унинг айрим қисмлари 
ёхуд ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) қонун ҳуж жатларига зид эканлигини 
ҳамда аризачининг ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган 
манфаатларини бузаётганлигини аниқласа, қарорни ёки унинг айрим 
қисмларини ҳа қи қий эмас, ёхуд ҳа ра кат лар ни (ҳаракатсизликни) қонунга 
хилоф деб топиш тўғ ри си да ҳал қилув қарори қабул қилади.
Суд агар устидан шикоят қилинаётган қа рор ёки унинг айрим 
қоидалари ёхуд ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) қонунга мувофиқ эканли-
гини ҳамда аризачининг ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган 
манфаатларини бузмаётганлигини аниқласа, у арз қилинган талабни 
қаноатлантиришни рад этиш тўғ ри си да ҳал қилув қарори қабул қилади.
Қарорни ҳа қи қий эмас, ҳа ра кат лар ни (ҳаракатсизликни) қонунга 
хилоф деб топиш тўғ ри си да ги аризани қаноатлантириш ҳақидаги ҳал қи-
лув қарорининг хулоса қисмида қуйидагилар кўрсатилган бўлиши керак:
1) қарорни қабул қилган ёки ҳа ра кат лар ни (ҳаракатсизликни) содир 
этган органнинг (ман саб дор шахс нинг) номи, қарорнинг номи, 
рақами, у қабул қилинган сана, устидан шикоят қилинаётган 
ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) содир этилган сана ва жой;
2) қарорнинг тўлиқ ёки қисман ҳа қи қий эмас ёки ҳа ра кат лар нинг 
(ҳаракатсизликнинг) қонунга хилоф деб топилганлиги;
3) суд харажатларини тақсимлаш.
Қарор ҳа қи қий эмас, ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) қонунга хилоф деб 
топилган тақдирда суд тегишли органнинг ёки ман саб дор шахс нинг 
зиммасига қуйидаги маж бу ри ятларни юклайди:
●
қонунга мувофиқ қа рор қабул қилиш ёки муайян ҳа ра кат лар ни 
амалга ошириш ёхуд аризачининг ҳуқуқлари, эркинликлари ва 
қону ний манфаатларининг бузилишларини бошқача усулда бар-
тараф этиш;
●
йўл қўйилган бузилишларни бартараф этиш ва ҳал қилув қарори-
нинг ижроси тўғ ри си да судга ва аризачига, агар суд то мо ни дан 
бош қача муддат бел ги лан ма ган бўлса, суднинг ҳал қилув қарори 
қону ний кучга кирган кундан эътиборан бир ой ичида хабар қилиш.

---

77
III БОБ
Ўз бе кис тон Рес пуб ли каси Фуқаролик кодексининг 12-моддаси бирин-
чи қисмида давлат органининг ёки фу қа роларнинг ўзини ўзи бош қа риш 
органининг қонун ҳуж жатларига мувофиқ бўлмаган ҳамда фу қа ро нинг 
ёки юридик шахс нинг фу қа ролик ҳуқуқларини ва қонун билан қўриқ-
ланадиган манфаатларини бузадиган ҳуж жати суд то мо ни дан ҳа қи қий 
эмас деб топилиши мумкинлиги белгиланган. Ушбу модданинг иккинчи 
қисмида суд ҳуж жатни ҳа қи қий эмас деб топган тақдирда, бузилган 
ҳуқуқ ушбу Кодекснинг 11-моддасида назарда тутилган усулларда ҳимоя 
қи ли ни ши кераклиги назарда тутилган. 
Фуқаролик кодексининг 11-моддасида эса фу қа роларнинг ҳуқуқ ла-
рини ҳимоя қилиш усуллари кўрсатилган бўлиб, улар қуйидагилардир: 
●
ҳуқуқни тан олиш;
●
ҳуқуқ бузилишидан олдинги ҳолатни тиклаш ва ҳуқуқни бузадиган 
ёки унинг бузилиши хавфини туғдирадиган ҳа ра кат лар нинг олди-
ни олиш;
●
битимни ҳа қи қий эмас деб топиш ва унинг ҳа қи қий эмаслиги оқи-
бат ларини қўллаш;
●
давлат органининг ёки фу қа роларнинг ўзини ўзи бош қа риш орга-
ни нинг ҳуж жатини ҳа қи қий эмас деб топиш;
●
шахс нинг ўз ҳуқуқини ўзи ҳимоя қилиши;
●
бурчни аслича (натура) бажаришга мажбур қилиш;
●
зарарни тўлаш; 
●
неустойка ундириш; 
●
маънавий зиённи қоплаш;
●
ҳуқуқий му но са батни бекор қилиш ёки ўзгартириш;
●
давлат органининг ёки фу қа роларнинг ўзини ўзи бош қа риш ор-
гани нинг қонунга зид ҳуж жатини суднинг қўлламаслиги.
Маъмурий суд мулкий тусдаги ҳуқуқларни, яъни зарарни тўлаш, 
неустойка ундириш, маънавий зиённи қоплаш, битимни ҳа қи қий эмас 
деб топиш ва унинг ҳа қи қий эмаслиги оқибатларини қўллаш каби 
усуллар орқали ҳимоя қилмайди. 
Шикоятни қаноатлантириш ҳақидаги қарорда шикоят қилинган 
ҳаракат (қа рор) натижасида бузилган ҳуқуқ нормалари ва йўл қўйилган 
ҳуқуқбузарликни бартараф этиш учун амалга оширилиши лозим бўлган 
муайян ҳаракатлар кўрсатилиши зарур.
Масалан: 
а) сурункали касалликларнинг оғир формасига учраган фу қа рога 
қўшимча уй-жойга бўлган ҳуқуқини тасдиқлаш учун зарур бўлган 

---

78
Давлат органлари қарорлари, мансабдор шахсларнинг
ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан маъ му рий судларга шикоят қилиш тартиби
бундай касаллиги борлиги тўғ ри си да хулоса бериш рад этилган 
тақдирда, суд бу ҳаракатни қонунга хилоф деб топади ва тиббиёт 
муассасасининг тегишли ман саб дор шахси зиммасига фу қа ро 
учун зарур бўлган ҳуж жатни бериш маж бу ри ятини юклайди;
б) автотранспорт воситасини рўйхатга олиш асоссиз рад этилган 
тақдирда суд давлат автомобил назоратининг ман саб дор шахси 
зиммасига автотранспорт воситасини шикоят билан мурожаат 
қилган шахс номига рўйхатдан ўтказиш маж бу ри ятини юклайди;
в) паспортдаги миллат ҳақидаги ёзувни ўзгартириш асоссиз рад 
этилган тақдирда суд тегишли ман саб дор шахс зиммасига талаб 
қилинаётган ўзгартишни киритиш маж бу ри ятини юклайди;
г) ваколати бўлмаган шахс то мо ни дан фу қа рога асоссиз равишда 
жарима солинган ёки у бошқа жазога тортилган тақдирда суд 
бундай ҳа ра кат лар ни қонунга хилоф деб топади ва тегишли ман-
саб дор шахс зиммасига йўл қўйилган қонун бузилишларини 
бартараф этиш маж бу ри ятини юклайди;
д) фу қа ро қурган ёки сотиб олган уйни унинг номига рўйхатдан 
ўтказиш асоссиз рад этилган тақдирда суд тегишли органнинг 
ман саб дор шахси зиммасига шикоят билан мурожаат қилган шахс 
номига рўйхатдан ўтказиш маж бу ри ятини юклайди ва бошқалар.
Суднинг ҳал қилув қарори хатти-ҳаракатлар (қарорлар) устидан 
шикоят берилган орган, ман саб дор шахсга, шунингдек фу қа рога у қону-
ний кучга киргач, беш кун ичида юборилади.
Бундан ташқари бу тоифадаги иш бўйича чиқарилган ҳал қилув 
қароридақарор бажарилганлиги ҳақида судга ва фу қа рога суд қарори 
олинган кундан бошлаб кечи билан бир ой ичида хабар берилиши 
ҳақида кўрсатилади. 
Суднинг ишни кўриш натижаси бўйича қабул қилинган ҳал қилув 
қарори, агар унинг устидан апелляция тартибида шикоят қилинмаган 
(протест келтирилмаган) бўлса, у қабул қилинган пайтдан эътиборан 
йигирма кун ўтгач, қонуний кучга киради.