Davlat inspeksiyasi

49
3-savol to‘g‘risida ma’lumot
Savol tavsifi:
kilometrlarda berilgan masofani berilgan songa bo‘lib, 
natijani santimetrlarda ifodalang.
Matematikaga oid mazmun sohasi: 
miqdorlar. 
Kontekst:
ijtimoiy.
Aqliy faoliyat turi: 
qo‘llash.
3-savolning baholash mezoni
Quyidagi holda javob to‘liq qabul qilinadi:
To‘g‘ri javob:
40 
Quyidagi hollarda javob qisman qabul qilinadi:
natijani santimetrlarda 
xato ifodalangan javoblarning biror xona birligida 4 raqami turgan bo‘lsa, 
ya’ni 
. 
0,4 
[javob metrlarda ifodalangan]
. 
4000 
[birliklar noto‘g‘ri o‘tkazilgan]
Quyidagi hollarda javob qabul qilinmaydi:
boshqa javoblar bo‘lsa;
javob berilmagan bo‘lsa.
Izoh: 
1-savol.
Bu masalani yechishda ahamiyat kasb etadigan omillardan biri 
tog‘ga ko‘tarilish uchun ruxsat berilgan kunlar sonini hisoblab chiqishdir. 
O‘quvchilarning 80 foizi topshiriq shartini to‘g‘ri tushunib, kunlar sonini 
(58 kun) to‘g‘ri hisoblab chiqishgan. 70 foiz o‘quvchilar ushbu savolga 
to‘g‘ri javob berishgan, ammo 10 foiz o‘quvchilar esa bo‘lishni xato 
bajarishdi. 16 foizga yaqin o‘quvchilar kunlar sonini 27 kun deb olishgan, 
chunki ular, topshiriqning shartiga ko‘ra, avgust oyining 27 kuninigina 
hisobga olishgan.
2-savol.
Xususiyatiga ko‘ra, bu masala uning yechimi uchun talab 
etiladigan barcha ma’lumotlarni o‘zida jamlagan bo‘lib, harakatga oid 
masalalar turkumiga kiradi. O‘quvchilardan so‘qmoqning uzunligi, tog‘ga 
ko‘tarilish va tushish tezligidan foydalanib, ko‘tarilish va tushishga 
sarflanadigan vaqtni aniqlash va ularni qo‘shib chiqish talab etiladi. Keyin 
soat 20 dan sarflangan vaqtni ayirib tashlashlari so‘ralgan edi.
Masalaning yechilishi: 9 : 1,5 + 9 : 1,5 : 2 = 9 (soat); 20 – 9 = 11 (soat)
Shunga qaramay, 15 yoshli o‘quvchilar uchun mazkur masalani yechish 
4 – 760

---

50
katta qiyinchilik tug‘dirgan. Nazorat sinovida ishtirok etgan o‘quvchi­
larning atigi 23 foizigina masalani to‘g‘ri yecha olishgan, 38 foiz o‘quv chi­
lar esa hech qanday javob bermagan. Bundan ma’lum bo‘ladiki, so‘qmoqqa 
ko‘tarilishning eng so‘nggi vaqtini aniqlash o‘quvchilarda qiyinchilik 
tug‘dirgan. Bundan tashqari, topshiriqning shartida ovqat lanish va dam 
olish uchun sarflanadigan vaqtni eslatib o‘tish ham noaniqlikka sabab chi 
bo‘lgan.
Bu topshiriqning ayrim xususiyati ba’zi o‘quvchilar uchun qiyinchilik 
tug‘dirishiga sabab bo‘lgan. Agar o‘quvchilardan masalani yechish talab 
etilgan bo‘lsa, javobni yozib olish, olingan javobni izohlab berish kerak edi, 
ya’ni 9 soat ovqatlanish va dam olish uchun sarflanganini yoki, aksincha, 
bunga qandaydir yana boshqa qo‘shimcha vaqt sarflanganini tushuntirib 
o‘tishlari kerak bo‘lardi. Ammo topshiriqda faqat son ko‘rinishidagi javob 
berish talab etilgani bois, topshiriqning ayni shu joyi ko‘pchilik o‘quvchilar 
uchun murakkablik va noaniqlik tug‘dirgan.
Masalani yechilishi ikki masofa oralig‘idagi hamda tezlik va vaqt 
orasidagi bog‘liqlikka tegishli bo‘lgani sababli mazkur topshiriqning 
matematikaga oid mazmun sohasi «o‘zgarish va munosabatlar» 
sohasiga tegishlidir. Savol noodatiy uslubda tuzilgan bo‘lib, o‘quvchidan 
haqiqiy hayotda orttirilgan bilimlarini matematik masalani yechishda 
qo‘llash talab etiladi. Demak, topshiriqning modelini yaratish va uning 
xususiyatiga ko‘ra, uni «ifodalash» turiga tegishli ekanini ta’kidlab o‘tish 
lozim. Masalani yechishda o‘quvchilar ijtimoiy hayotga bog‘liq bo‘lgan 
holatni e’tiborga olishlari talab etilgani bois, mazkur masala «ijtimoiy» 
turkumga oid masala hisoblanadi.