Давлат хокимияти ва бошқарувини демократлаштириш

Демократик давлат - бундай давлатда давлат органларини ташкил 
қилишда, уларнинг фаолиятида мамлакат фуқаролари турли-туман йўллар 
орқали кенг иштирок этадилар. Фуқароларнинг давлат органларини ташкил 
қилишдаги иштироки қонун йўли билан кафолатланади ва уларнинг 
иштирокига кенг имкониятлар яратилади. Демократик давлатда инсон 
манфаати, қадр-қиммати, ҳаёти, соғлиги ҳар нарсадан юқори туради. Давлат 
фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш чораларини доимий 
равишда кўриб боради. Давлат фуқаролар назоратида бўлади ва уларга турли 
воситалар орқали ҳисоб беради. Демократик давлат ўзини ўзи бошқариш, 
кўппартиявийлик оммавий ахборот воситаларининг эркин бўлиши, фикрлар 
хилма-хиллигига шароит яратади. 
Депутат - давлат ҳокимияти вакиллик органларида иш олиб борувчи халқ 
вакилидир. У сайлов йўли билан сайланиб, халқдан тегишли органларда иш 
олиб бориш учун ваколат олади. Депутатлар маълум муддатга сайланади. 
Республикамизда Олий Мажлис ва маҳаллий Кенгашларга депутатлар беш йил 
муддатга сайланади. Олий Мажлис депутатлигига 25 ёшга, маҳаллий Кенгаш 
депутатлигига 21 ёшга тўлган Ўзбекистон фуқаролари сайланади. Депутатликка 
номзодлар сиёсий партиялар томонидан кўрсатилади. 
Депутатлик дахлсизлиги - депутатларга ўз депутатлик фаолиятини 
мустақил, ҳоли олиб бориш имкониятини яратадиган кафолатдир. Қонунларга 
асосан ҳар бир вакиллик органининг депутатлари, шу вакиллик органлари ва у 
ваколат берган орган ёки шахс розилигисиз жиноий жавобгарликка тортилиши, 
қамоққа олиниши, ишлаб турган вазифасидан бўшатилиши, паст лавозимга 
ўтказилиши мумкин эмас. 
Депутат одоби - парламент ишида иштирок этишда амал қилинадиган 
аҳлоқий-маънавий нормалар йиғиндиси бўлиб, у орқали депутатнинг қонун 
чиқарувчи органга, унинг тузилмаларига, бошқа депутатларга муносабати, улар 
билан алоқаси шаклланади. Депутат одоби фақат аҳлокий нормалар билан 
белгиланмай, тегишли ҳуқуқий ҳужжатларда қайд қилинган депутатнинг ҳуқуқ 
ва бурчлари билан ҳам белгиланади. Депутат одобининг бузилиши ижтимоий 
ва интизомий чоралар кўришга сабаб бўлади. Депутат одобига риоя этилиши 
устидан назорат парламентда махсус тузилган комиссия томонидан олиб 
борилади. 
Депутат сўрови - депутат ва вакиллик органининг назорат шаклларидан 
бири. Депутат сўров билан сессияларда ижро ҳокимияти органларига, 

---

30 
мансабдор шахсларга ижтимоий характерга эга масалаларга жавоб олиш учун 
мурожаат қилади. Сўров юзасидан берилган маълумот сессияда муҳокама 
қилиниб, қарор қабул қилинади. Сўров алоҳида депутатлар ёки бир гуруҳ 
депутатлар томонидан берилиши мумкин. У илтимос ва шикоятдан фарқ 
қилади.