Davlat byudjeti, soliqlar va davlat qarzi Farg’ona-2022

Davlat moliyalarining tarkibi

Davlat moliyalari bir necha qismlardan (pag’onalardan) iborat:

• Davlat byudjeti (DB)
• Byudjetdan tashqari fondlar.
• Davlat krediti (DK)
• Korxona moliyalari.

Bu pog’onalarda turli funksiyalar maqsadi tyfayli davlat iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlarning keng spektriga ta’sir ko’rsata oladi.

Byudjetning asosiy vazifalari:

• milliy daromadni qayta taqsimlash;
• iqtisodiyotni tartibga solish;
• byudjet sohasini moliyaviy ta’minlash va

davlatning ijtimoiy siyosatini amalga oshirish;

• markazlashgan pul mablag‘lari jamg‘armalarini

tashkil etish va foydalanish ustidan nazoratni

amalga oshirish.

Davlat byudjeti har yili tasdiqlanadi va u 1-yanvardan 31-dekabrga qadar amalda bo‘ladi.

O‘zbekiston Respublikasining byudjet tizimi quyidagi prinsiplarga asoslanadi:

• byudjet tizimining yagonaligi;
• byudjet tizimining O‘zbekiston Respublikasi

ma’muriy-hududiy tuzilishiga muvofiqligi;

• byudjet tizimi byudjetlarining balansliligi va

o‘zaro bog‘liqligi;

• O‘zbekiston respublikasi davlat byudjetini moliyalashtirish davlat moliyasi orqali amalga oshiriladi. Davlat moliyasi o‘z navbatida davlat byudjeti, byudjetdan tashqari maqsadli jamg‘armalar, davlat majburiyatlariga yo‘naltiriladi.

Davlat moliyasini taqsilanimshi.

Davlat byudjeti daromadlari:

• Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar;
• Davlat aktivlarini joylashtirish, foydalanishga berish va sotishdan olingan daromadlar;
• Meros, hadya huquqi bo‘yicha davlat mulkiga o‘tgan pul mablag‘lari;
• Yuridik va jismoniy shaxslardan, shuningdek chet davlatlardan tushadigan qaytarilmaydigan pul tushumlari;
• Rezident-yuridik shaxslarga berilgan byudjet ssudalarini va chet davlatlarga ajratilgan kreditlarni to‘lash hisobidan to‘lovlar;
• Qonun hujjatlariga muvofiq boshqa daromadlar hisobidan shakllantiriladi.

Mamlakat byudjet tizimi Respublika byudjeti, Qoraqalpog‘iston Respublikasi byudjeti, Toshkent shahar byudjeti, 12 ta viloyatlar byudjeti, 199 ta tuman va shaharlar byudjeti va qariyib 47 mingta byudjet tashkilotlarini o‘zida mujassamlashtiradi.
Byudjet shakllanishi va foydalanishiga ko‘ra mahalliy byudjet va davlat byudjetiga bo‘linadi. Mahalliy byudjetlar viloyatlar miqiyosida bo‘lib ular mahalliy yig‘imlar soliqlardan shakllantiriladi. Mahalliy byudjet mablag‘lari shu viloyat etiyojlarini qondirish maqsadida foydalaniladi (yo‘l qurilishi, obodonchilik va boshqalar). Davlat byudjeti esa respublika miqiyosida, davlat soliq yig‘imlar bojxona to‘lovlari va boshqa yig‘imlar orqali shakllatriladi.
Byudjet 2 qismdan iborat bo‘lib bular, daromad va xarajat qismlaridir. Daromad qismida byudjetni to‘ldiruvchi manba’lar keltirilsa, xarajat qismida uni taqsimlanish qismi keltiriladi. Agar yil oxirida davlat byudjetida daromadlar xarajatlarga teng bo‘lsa unda malakat byudjeti balanslashgan bo‘lib mamlakat barcha mablag‘laridan samarali foydalangan bo‘lib hisoblanadi. Agar daromad xarajatga nisbattan kamaysa, unda byudjet taqchilligi yoki difetsiti yuzaga keladi. Ushbu taqchillikni bartaraf etish maqsadida davlat muomilaga qimmatli qog‘ozlarini chiqarib taqsillikni bartaraf etadi. Agar daromadlar xarajatlardan ortiqcha bo‘lsa, byudjet profitsiti yuzaga keladi va mamlakat ortiqcha pullarini qarzlarini to‘lashga yo‘naltiradi.