Soliq auditini tayinlash Soliq auditi soliq to‘lovchilarni oldindan xabarnoma yuborish orqali amalga oshiriladi, bundan mazkur bandning ikkinchi xatboshisida nazarda tutilgan holat mustasno.
Agar soliqlarni to‘lashdan bo‘yin tovlash belgilari mavjud bo‘lsa, Yirik soliq to‘lovchilar bo‘yicha hududlararo davlat soliq inspeksiyasi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar davlat soliq boshqarmalari O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi bilan kelishgan holda soliq to‘lovchini oldindan xabardor qilmasdan soliq auditini boshlaydi.
Soliq to‘lashdan bo‘yin tovlash belgilari Soliq kodeksining 223-moddasiga asosan aniqlanadi.
Soliq auditini o‘tkazish uchun soliq organi rahbarining (rahbar o‘rinbosarining) buyrug‘i soliq to‘lovchi tomonidan taqdim etilgan soliq hisobotlarini va (yoki) soliq to‘lovchining faoliyati to‘g‘risida soliq organida mavjud boshqa ma’lumotlarni o‘rganish va tahlil qilish asosida soliq auditi dasturi tayyorlangandan keyin chiqariladi.
Soliq auditini o‘tkazish to‘g‘risidagi buyruq bilan uni o‘tkazish dasturi ham tasdiqlanadi.
Jinoyat ishi yuzasidan o‘tkaziladigan soliq auditi uchun buyruq taftish o‘tkazish to‘g‘risida qabul qilingan qaror yoki ajrim soliq organiga kelib tushgan kundan boshlab ikki ish kuni mobaynida chiqariladi.
Tugatilayotgan soliq to‘lovchilarda ro‘yxatdan o‘tkazilgan tegishli organdan soliq organi xabardor qilingan kundan boshlab uch ish kuni mobaynida soliq auditini amalga oshirishga kirishadi.
Faoliyatini doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan O‘zbekiston Respublikasining norezidenti tugatilayotganda, soliq auditi uning soliq organida hisobga qo‘yilishiga asos bo‘lgan hujjatlarda ko‘rsatilgan muddat tugagan kundan boshlab uch ish kuni mobaynida boshlanishi lozim.
Tugatilayotgan soliq to‘lovchida soliq auditini o‘tkazish to‘g‘risida buyruq soliq auditini o‘tkazish dasturi tayyorlangan kundan so‘ng uch ish kunidan kechiktirmasdan chiqariladi.
Soliq auditi:
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar davlat soliq boshqarmalari tomonidan o‘z hududida soliq to‘lovchi sifatida ro‘yxatdan o‘tgan soliq to‘lovchilarda;
yirik soliq to‘lovchilar bo‘yicha hududlararo davlat soliq inspeksiyasi tomonidan yirik soliq to‘lovchilarda;
Davlat soliq qo‘mitasi tomonidan yuqori darajadagi tavakkalchilik (soliq xavfi) toifasiga mansub bo‘lgan soliq to‘lovchilarda.
Soliq auditida ishtirok etish uchun boshqa soliq organlarining mansabdor shaxslari jalb etilishi mumkin.
Soliq auditini o‘tkazish to‘g‘risidagi buyruqda quyidagilar ko‘rsatilishi lozim:
soliq auditi o‘tkazish uchun asoslar;
soliq to‘lovchining nomi va identifikatsiya raqami;
soliq auditini o‘tkazuvchi shaxslarning familiyasi, ismi, otasining ismi va lavozimi;
soliq auditini o‘tkazish muddati;
soliq auditining maqsadi (tekshiriladigan soliq davrida barcha soliqlar va yig‘imlar yoki ayrim soliq turi).
Soliq auditi o‘tkazilayotgan davrda tekshirilayotgan davrning soliq hisobotiga soliq to‘lovchi tomonidan o‘zgartishlar va qo‘shimchalar kiritilishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
Bunda soliq to‘lovchi tomonidan tekshirilayotgan davrning aynan tekshirilayotgan soliq hisobotlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritilishi yuzasidan jo‘natilgan qayta hisobotlari qabul qilinmaydi (qaytariladi) va soliq auditi jarayonida soliqlar hisoblanishida hisobga olinmaydi.
Soliq auditini o‘tkazish muddati o‘tkazilgan soliq auditi to‘g‘risida dalolatnoma tuzilgan (imzolangan) kunda tugaydi.
Soliq auditida ikki va undan ortiq soliq auditini o‘tkazuvchi shaxslar qatnashganda, tekshirish jarayonini boshqarish va natijalarini umumlashtirish maqsadida buyruqda birinchi ko‘rsatilgan tekshiruvchi guruh rahbari hisoblanadi.
Soliq organi soliq auditi boshlanishidan kamida o‘ttiz kalendar kun oldin soliq to‘lovchiga soliq auditi o‘tkazilishi to‘g‘risida ushbu Nizomning 1-ilovasiga muvofiq shaklda xabarnoma yuboradi, bundan soliqlarni to‘lashdan bo‘yin tovlash belgilari mavjud bo‘lgan, ixtiyoriy ravishda tugatilayotgan hamda jinoyat ishi doirasida taftish o‘tkaziladigan soliq to‘lovchilar mustasno.
Xabarnomada soliq auditining boshlanish sanasi, tekshirilishi lozim bo‘lgan masalalarning ro‘yxati, zarur hujjatlarning dastlabki ro‘yxati, shuningdek soliq auditini o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan boshqa ma’lumotlar ko‘rsatiladi.
Soliq to‘lovchi soliq auditi boshlangunga qadar xabarnomada ko‘rsatilgan hujjatlar va ma’lumotlarni tayyorlab qo‘yishi lozim.
Soliq to‘lovchiga soliq auditi o‘tkazilishi to‘g‘risidagi xabarnoma soliq to‘lovchining shaxsiy kabineti yoki buyurtma xat qilib pochta orqali yuboriladi.
Soliq auditi faqat Soliq kodeksining 88-moddasida belgilangan da’vo qilish muddati o‘tmagan oxirgi soliq auditidan keyingi davrni qamrab olishi mumkin.
Soliq organlari soliq to‘lovchining aynan bitta davr uchun aynan bir xil soliqlar bo‘yicha bir martadan ortiq soliq auditini o‘tkazishga haqli emas, bundan soliq auditini o‘tkazish chog‘ida soliq organiga ma’lum bo‘lmagan yangi holatlar aniqlangan hollar mustasno. Yangi holatlar aniqlangan taqdirda soliq organi takroriy soliq auditini tayinlashga haqli.
Soliq auditini o‘tkazish chog‘ida soliq organiga ma’lum bo‘lmagan yangi holatlarga soliq to‘lashdan bo‘yin tovlash hamda soliq to‘lovchi tomonidan soliq auditi o‘tkazilgan davrlar uchun soliqlar va yig‘imlar summasining kamayishini nazarda tutuvchi aniqlashtirilgan soliq hisobotlarini taqdim qilinishi kiradi.
Soliq auditini o‘tkazish muddati o‘ttiz ish kunini tashkil qiladi, bundan mazkur Nizomning 16-bandida nazarda tutilgan holatlar mustasno.
Agar mazkur bandda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, soliq auditini o‘tkazish muddati ikki oygacha, alohida hollarda esa — uch oygacha uzaytirilishi mumkin.
Soliq auditini o‘tkazish muddati o‘tkazilishi quyidagilar uchun ham uzaytirilishi mumkin:
talab qilingan hujjatlar (axborotlar) besh ish kuni ichida taqdim qilinmaganda (uzaytirish hujjatlar talab qilinayotgan har bir shaxs bo‘yicha ko‘pi bilan bir marta yo‘l qo‘yiladi);
chet el davlat organlaridan O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari doirasida axborot olishda;
ekspertizalar o‘tkazishda;
chet tilida taqdim etilgan hujjatlarni tarjima qilishda (hujjatlar davlat tiliga tarjima qilingan asl nusxalari shaklida yoki notarial tarzda tasdiqlangan shaklda bo‘lishi mumkin);
soliq auditi jarayonida o‘rganilishi lozim bo‘lgan hujjatlar hajmining ko‘pligi sababli soliq auditini o‘tkazish uchun buyruqda ko‘rsatilgan muddatning yetarli emasligida;
yaroqsiz holga kelgan hujjatlarning hamda soliqlar va yig‘imlarni hisoblab chiqarish bilan bog‘liq elektron axborot jismlarni qayta tiklanishida;
mutaxassis fikri olinishida;
ekspert jalb qilinganda.
Soliq auditini o‘tkazishning umumiy muddati olti oydan oshishi mumkin emas.
Coliq auditining muddatini uzaytirish soliq auditini o‘tkazuvchi shaxsning asoslantirilgan iltimosnomasiga asosan yuqori turuvchi soliq organining ruxsati bilan amalga oshiriladi. Bunda asoslantirilgan iltimosnoma soliq auditining muddati tugashidan besh ish kuni oldin berilishi kerak.
Soliq auditining muddati uzaytirilganda oldingi buyruqning ro‘yxatga olish raqami va sanasi ko‘rsatilgan holda soliq organi rahbari (rahbar o‘rinbosari) tomonidan qo‘shimcha buyruq chiqariladi.
Tekshirilayotgan kalendar yilda tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan jami daromadi bir milliard so‘mdan oshmagan yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlarda soliq auditini o‘tkazish muddati o‘ttiz ish kunidan ortiq davom etishi mumkin emas, bundan jinoyat ishi doirasida o‘tkaziladigan soliq auditi (taftish) mustasno.
