Давлат (қардош тиллар) тили

Қадимги халқ оғзаки ижодиѐтида инсон тарбиясига оид фикрлар
 
Ҳозирги ўзбек халқининг аждодлари бундан бир неча минг йиллар олдин 
яшаган бўлиб, улар юксак ва ўзига хос маданиятни вужудга келтиришда жуда 
катта ва машақкатли йўлни босиб ўтган. Дастлабки тош қуролларидан 
тирикчилик учун фойдаланиш, анча такомиллашган меҳнат куролларини 
ясаш, уругчилик даврига келиб, хўжалик ҳаѐти ва маданий тараққиѐтда 
эришилган ютуқларни ўз ичига олган давргача бўлган тарихимиз ота-

---

82 
боболаримизнинг бой қадимий маданиятга эга бўлганлигидан далолат беради. 
Аждодларимиз томонидан қўлга киритилган қадимий маданияти таркибидан 
таълим-тарбияга оид мероси 
ҳам алоҳида ўрин олгаи. Зеро, ҳозирги туркий 
ва форсийзабон халкларнинг бизгача етиб келган муҳим археологик 
топилмалари, тарихчилар, адабиѐт ва санъат намояндаларининг ижодий 
мероси, санъат ва адабий асарларнинг намуналари бунинг далилидир. Бундай 
муҳим манбалар сирасига юнон олимлари Геродот, Суқрот, Плутарх, 
Полиэнларнинг тарихий, географик ҳамда ахлоқий асарлари, алломаларимиз 
Абу Райҳон Беруний, Маҳмуд қошгарий, файласуф, шарқшунос ва тарихчи 
олимлар: Е.Э.Бертельс, С.П.Толстов, В.В.Брагинский, И.М.Мўминов, 
Б./афуров, И.В.Стеблева, А.О.Маковельский, Й. Жумабоев, М.Исҳоқов, 
адабиѐтшунослар А.қаюмов, Н. Маллаев, Н.Раҳмонов, педагог- олимлар 
Ў.Алеуов, М.Орифий ва бошқалар томонидан олиб борилган тадқиқотлар 
киради. Энг қадимги даврларда йўлга қўйилган таълим-тарбияга оид 
қимматли маълумотларни биз яна халқ оғзаки ижоди намуналари: афсоналар, 
қаҳрамонлик эпослари, қўшиқлар, мақол ва ибораларда илгари сурилган 
ғоялардан ҳам олишимиз мумкин. Чунки халқ донишмандлигининг ѐрқин 
намунаси бўлган халқ оғзаки ижодида халқ педагогикасига хос бўлган тарбия 
тажрибалари умумлашган.
Ибтидоий кишиларнинг табиат ва жамият ҳақидаги тасаввурлари, улар 
томонидан амал қилинган урф-одатлар, ижтимоий муносабатлари мазмуни 
халқ оғзаки ижодининг энг қадимги жанрларидан бири бўлган афсоналарда 
ифодаланган. Афсоналарнинг қаҳрамонлари яхшиликнинг тантана қилиши 
учун ѐмонлик ҳамда нурнинг муқаррар мавжуд бўлиши учун зулмат билан 
кураш олиб борадилар, яхшилик ва бахт-саодатга чулғанган ўлкаларини 
яратадилар. Аксарият афсоналарнинг қаҳрамонларини инсон сифатида 
гавдаланган худолар ташкил этган. Ибтидоий тузум кишиларининг орзу-
истаклари, ўй-фикрлари, мақсад ва интилишларини ѐритишга хизмат қилган 
афсоналарнинг кўпчилиги бизга энг қадимги ѐдгорликлар - "Авесто", 
Абулқосим Фирдавсийнинг "Шоҳнома" асарлари орқали маълумдир.