David Rikardoning iqtisodiy qarashlari. 1-javobi Klassik iqtisodiy nazariyaning David Rikardo taʼlimotida rivojlantrishga katta xissa qo’shgan kitoblari «Аrzon non narxining kapitaldan keladigan daromadga taʼsiri toʼgʼrisida tajriba»

Varyant № 11

Rabbimov Shahriddin

1. 
   David Rikardoning iqtisodiy qarashlari .
   

1-javobi

Klassik iqtisodiy nazariyaning David Rikardo taʼlimotida rivojlantrishga katta xissa qo’shgan kitoblari «Аrzon non narxining kapitaldan keladigan daromadga taʼsiri toʼgʼrisida tajriba» Siyosiy iqtisod va soliq solishning boshlanishi» D. Rikardoning asosiy siyosiy – iqtisodiy gʼoyalari quyidagi kontseptual qoidalarda aks ettiriladi misol uchun qiymat nazariyasi a) tovarning ikki xususiyati aniq ajratib koʼrsatilgan 1. foydalilik (isteʼmol qiymat) almashuv qiymatining zaruriy sharti hisoblanadi, lekin uning oʼlchovi boʼlishi mumkin emas 2 .barcha tovarlarning almashuv qiymati, (takror ishlab chiqarilmaydigan tovarlar bundan istisno, masalan, koʼhna rasmlar, noyob vinolar) ularni ishlab chiqarishga sarflangan mehnat bilan aniqlanadi b) D. Rikardo almashuv qiymat bilan birga mutlaq qiymat (yaʼni qiymat subsansiyasi - tovarda mujassamlashgan mehnat, qimmatning doimiy oʼlchovi) amal qilishni koʼrsatib berdi.v) qiymat va boylik tushunchalari aniq ajratib koʼrsatiladi . Agar boylik isteʼmol qiymatlar bilan aniqlansa, unda qiymat- u aynan almashuv qiymat, "moʼl–koʼllikka bogʼliq boʼlmaydi, balki ishlab chiqarishning oson yoki qiyinligiga bogʼliq", boshqacha qilib aytganda, tovar ishlab chiqarish uchun zarur boʼlgan mehnat miqdorining koʼp yoki kamligiga bogʼliq. g) D.Rikardo qiymatni aniqlashda, qiymatning mehnat nazariyasiga asoslangan boʼlsada, ayrim hollarda qiymat nafaqat unga sarflangan mehnatni, balki ishlab chiqarishda band boʼlgan kapitalni ham oʼz ichiga olishini taʼkidlab oʼtadi. D.Rikardo tomonidan ishlab chiqilgan qiymatning mehnat nazariyasi sarfli tamoyillarga asoslangan. Uning bu nazariyasini birinchi boʼlib tanqid qilgan oʼzining doʼsti T.Maltus hisoblanadi. U, birinchidan, savol qoʼyadi: agar qiymatning mehnat nazariyasini toʼgʼri deb faraz qilsak, unda mehnatga haq toʼlash qanday boʼladi, qiymat boʼyichami yoki qiymatdan past baho boʼyichami? Аgar baho qiymatdan past boʼlsa, unda ekvivalentli ayirboshlash tamoyili buziladi (foydaliligi har hil, lekin bir xil qiymatga ega boʼlgan tovarlar ayirboshlanadi) - bu klassik iqtisodiy nazariyaning va D.Rikardoning asosiy tamoyili. Ikkinchidan, T.Maltus qiymatning mehnat nazariyasi real amaliyot bilan mos tushmasligini koʼrsatib beradi: agar qiymatning yagona manbai haqiqatdan ham mehnat boʼlsa, unda mehnat koʼp sarflanadigan tarmoqlardagi tadbirkorlar, kapital koʼp sarflanadigan tarmoqlardagi tadbirkorlarga nisbatan koʼproq foyda olishlari kerak. Аmaliyotda esa barcha tarmoqlarda foyda meʼyori deyarli bir xil. Demak, D.Rikardo nazariyasi xato, tovar qiymati faqat mehnat bilan emas, balki boshqa ishlab chiqarish omillari sarflari bilan ham aniqlanadi, deb xulosa qiladi T.Maltus. D.Rikardo oʼlimidan sal avval, oʼzining qiymat faqat mehnat sarflari bilan oʼlchanadi deb tushuntirishga qilgan harakati notoʼgʼri ekanligini tan olgan.Yerdan foydalanilganlik uchun hamisha renta toʼlanadi, bunda uning manbai, D.Rikardoning tasdiqlashicha, yerga sarflangan mehnat hisoblanadi.