Datchiklar haqida umumiy ma’lumotlar

2-rasm. Elektr datchik turlari.
1-jadval

Datchiklar va ular nazorat qiladigan kattaliklar


Datchiklarning asosiy ko‘rsatkichlari

Datchiklarning turlari ko‘p bo‘lishiga qaramay, ular bir xildagi bir necha asosiy ko‘rsatkichlarga ega:

Statik tavsifnomasi - chiqish kattaligini kirish kattaligiga bog‘liqligi (3-rasm).

Statik tavsifnomasi chiziqli datchiklar (a) uchun sezgirlik koeffityenti o‘zgarmaydi.



3-rasm. Datchiklarning statik tavsifnomalari
Statik tavsifnomasi nochiziqli datchiklar uchun sezgirlik koeffitsiyenti har xil nuqtalarda (3-rasm) (b) har xil bo‘ladi va bu kattatik differensial sezgirlik deyiladi. Uni aniqlash uchun quyidagi formula qo‘llaniladi:

(1)

Datchikning absolyut xatoligi - datchikning chiqish signalining haqiqiy va uning hisoblangan qiymatlarning farqi, ya’ni
(2)

ga teng.




Datchikning nisbiy xatoligi - (3)
Datchikning dinamik tavsifnomasi chiqish signalining vaqt mobaynida o‘zgarishini ko‘rsatadi.

Adabiyotlar:

1. 
   Yusupbekov N.R., Muxamedov B.I., G’ulomov Sh.M. ’’Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish.’’ –Toshkent: O‘qituvchi, 2011.
   
2. 
   Vaxidov A.X., Abdullaеv D.A. ‘‘ Avtomatikaning tеxnik vositalari.’’ Toshkent, 2012.
   
3. 
   Aripov N.M. “Avtomatik boshqarish nazariyasi va avtomatika elеmеntlari” ma'ruzalar matni. Toshkеnt, 2010.
   
4. 
   Ismoilov A.I., Nazarov O.K. “Avtomatika va avtomatlashtirish asoslari” fanidan ma'ruzalar matni. Andijon, 2006.
   
5. 
   Arxiv.uz
   
6. 
   Referat.uz
   

Xulosa
Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda ularning ko‘rsatkichlarini olish uchun birlamchi o‘zgartirgichlardan ya’ni datchiklardan keng foydalaniladi. Datchiklar kirish miqdorining fizikaviy tarkibiga qarab , qabul qiluvchi qismining ishlash prinsipi bo‘yicha , chiqish miqdorini fizik tabiatiga qarab va kirish signalini soni va turi bo‘yicha turlarga bo‘linadi. Datchiklarning turlari ko‘p bo‘lishiga qaramay ular bir xildagi bir necha asosiy ko‘satgichlarga ega.