16
маълумот олиш имконияти мавжуд, чунки диккат-эътибор факат ягона объектга
йуналтирилган бѝлади. Худди шу боис шахе тѝзилмасига кирувчи айрим
маълумотлар туларок акс этади, лекин менежернинг яхлит психо логик
портретини яратиш имкониятига эга бѝлмайди. Иккинчи вариант хар хил
мавзулар юзасидан фикр алмашиш оркали менежернинг савияси, дунѐкараши,
характер хислати, фикр юритиш хусусияти ва нуткий кобилияти бѝйича
психологик маълумот олинади. Унинг касбий тайѐргарлиги,
ходимларига
муносабати, юксак туйгулари юзасидан материал йигишда индивидуал сухбат
утказиш мухим ахамият касб этади. Сухбат жараѐнини кайд этиш психологик
принципларга риоя килинган холда амалга оширилса, унинг илмийлик даражаси
янада ортади.
7.
Менежер фаолиятининг ўрганишнинг асосий методларидан
бири
вазият, шахеий фикрни аникдашга йуналтирилган интервьюдир. Интервью
ижтимоий психологиянинг энг оммалашган методи хисобланиб, у ѝз навбатида
стандарт ва ностандарт турларга ажратилади. Хар икки турдан фаркли ѝларок
унинг модификацияси мавжуд бѝлиб, вазиятни ва шахсий фикрни аникдашга
йѝналтирилганлиги билан бошкалардан тафовутланиб туради.
Вазиятни бахолаш юзасидан менежер билдирган мулохазаларининг мантикий
жиҳатдан асосланганлиги, унинг дунѐкараши, салохияти
интеллект даражасидан
дарак беради. Бу нарсага бошкача ургу билан ѐндашилганда, энг аввало вазиятни
осойишта таҳлиллаш, ортикча ташвиш, хадик, безовталанишга берилмаслик, унга
эмоционал эмас, балки рационал (акдан) муносабатда бѝлиш, унинг атрофидаги
ходимларда ишонч туйгусини уйготади. Ишлаб чикариш билан боғлиқ иктисодий
холат ѐки бу тарздаги танглик, шахслараро муносабатдаги муаммолар умумжамоа
фикридаги зиддият ѝзига хос психологик вазиятни вужудга келтиради. Ана шу
вазиятнинг ечимига оқилона йѝл топиш менежернинг топкирлиги, ташкилотчилик,
кобилияти, иродасининг кучлилигини ѐрдами билан юкоридаги вазиятларга
нисбатан билдирилган фикрларнинг мажмуасини акс эттириш имкониятига эга.
Инсон фаолиятида нутк ва тафаккур бирлиги мухим ахамият касб этиб,
шасхнинг мустакиллиги, мантикан теранлиги, акд-заковатнинг тиникдиги,
хозиржавоблиги, эгилувчанлиги, фикрнинг чуқурлигини акс эттиради. Х,удди шу
боис
мустакил фикрлаш, шахсий караш, позиция, ѝзига хос гоя сингари акдий
фаолият таркибларини аникдашнинг энг самарали йѝли интервьюдан
фойдаланишдир.
Интервью маълумотлари магнитафон тасмасига текширувчи томонидан кайд
килиш дафтарига мужассамлаштирилади. Энг мухим томони шундаки,
интервьюни такроран таҳлил килиш, унинг ичидан зарур аломатларни ажратиб
олиш имконияти мавжуддир. Хуллас, вазият ва шахсий мустакил фикрлашни
текширишда, уларга муайян жавоб топишда интервью методи мухим роль
уйнайди.
Менежернинг психологик хусуиятларини ѝрганишда ѝзига-ѝзи
хисобот
бериши тадкикот методи сифатида қѝлланилиб келинади. Ўзига-ѝзи хисобот
бериш турли хусусиятли инсон омилини очишга хизмат килади. Фикрлар
мажмуаси сифатидаги хисобот ѐки жамият ва табиатга нисбатан муносабатнинг
17
йигиндиси объектив факторларнинг акс этиши менежер фаолиятига шахсий бахо
бериш, яъни ѝзини-ѝзи бахолашдан иборатдир.
Менежернинг ѝзига-ѝзи хисобот бериши бир неча вазиятларни камраб олади,
биринчидан, бѝлиб ѝтган вокеликларга ижобий ѐки салбий муносабатини
билдириш, иккинчидан бахолаш жараѐнидаги интернат ва экстернал назорат
функциясини роли, учинчидан, хатоларни келтириб чикарувчи сабабларини
аникдаш, тѝртинчидан, нуқсонларнинг олдини олиш ҳақидаги мулохазалар,
бешинчидан, фаолият, муомала, хулк-атвор самарадорлигини ошириш юзасидан
уй-фикрлар ва хакозо.
Менежернинг монологик ѐки диологик тарздаги ѝзига-ѝзи
хисобот бериши
унинг характер хислатини, маслагини, иродавий сифатларини, шахсий
хусусиятларини муайян йуналишда очиб беришга хизмат килади. Шунинг учун
хар кандай шаклдаги хисобот шахснинг ѝзига-ѝзи бахо беришига каратилган
бѝлиб, объектив ва субъектив бахолаш ни ѝзида акс эттиради. Ўзи ва ѝзгалар
тѝғрисидаги мулохазаларнинг муайян тарзда мужассамлашуви якка шасхнинг
ѝзига муносабатини ҳамда қѝл остидагиларга нисбатан бахолашини ифодалайди.
Менежер ва унинг қѝл остидаги кишиларнинг ѝзаро муносабатларини
аниклашга мулжалланган методлардан бири-варака ѐки анкетадир. Варақа ѐки
анкета
методи очик, ѐпик ва шкала шаклларидан ташкил топган бѝлиб, сиртдан
бахо бериш, муносабат билдириш, хохишни акс эттириш каби психологик
мезонлар ѐрдами турли хусусиятдаги эмпирик материалларни туплаш имконини
беради. Анкета ѝзининг хусусиятига биноан текширилувчилардан руй-рост фикр
билдиришни, баъзан номсиз ахборот ѝзатишни тақозо этганлиги туфайли
объектлирок маълумот олиш имконини яратади.
Варақа ижтимоий хусусиятли вазиятларни, муносабатларни, индвидуал
карашларни
текширишда фойдаланилади, уни таркатиш осон ва статистик
хисоблаш эса унгай кечади. Худди шу боисдан материаллар қѝлами кенглиги,
иштирокчилар микдори катталиги билан бошқа методлардан бирмунча ажралиб
туради.
Варака саволларига «ха» ѐки «йук», шунингдек «+», «-» аломатлар ѐрдами
билан жавоб килинади. Баъзи холларда бир нечта вазиятдан факат биттасини
белгилаш талаб этилади, гохо бир савол хилма-хил позициядан келиб чикиб
ѐндошилганлиги сабабли ишончлилик даражаси юксак, аник бѝлишини хам
таъминлайди. Энг кейинги вариантдаги варака шкалалар оркали фикрлар
мужассамлигини гавдалантиради.
Do'stlaringiz bilan baham: