Dasturlash asoslari

Dasturiy ta’minot A

	Baho	Omil	Natija
Texnik sifatlar
Modulli tuzilish (modulyarlash)	5	0,1	0,5
Tarkiblash	5	0,1	0,5
Testlash imkoniyati	6	0,1	0,6
To‘lalik	7	0,1	0,7
Ko‘p marotaba foydalanish imkoniyati	7	0,2	1,4
Bexatolik	7	0,4	2,8
Texnik sifat miqdori			6,5
Texnik – iqtisodiy sifat
Muhimlik (1 = juda muhim, 10 = muhim emas)	3	0,5	1,5
O‘xshashlik (adekvatlilik)	8	0,1	0,8
O‘rganish imkoniyati	8	0,1	0,8
Chidamlilik	8	0,3	2,4
Texnik iqtisodiy sifat miqdori			5,5

6.2-rasm. Tizimli dastur xizmati muhimligini baholash jadvali

Sifat belgisining muhimligi omil bilan tartibga solinadi. Bitta baholovchi guruhdagi barcha omillar miqdori 1.0 ga teng bo‘lishi kerak. Shu zaylda tahlil qilingan 10 tizimli dasturning har biriga bu bilan, oxirida, tahlilnoma jadvalida ifodalangan texnik va texnik-iqtisodiy qiymat beriladi:

	Texnik sifat	Texnik-iqtisodiy sifat
Dastur 1	6,5	5,5
Dastur 2	8,2	9,0
Dastur 3	9,4	3,0
Dastur 4	3,0	3,5
Dastur 5	4,4	6,5
Dastur 6	2,5	4,4
Dastur 7	7,6	2,0
Dastur 8	5,5	6,0
Dastur 9	1,5	8,8
Dastur 10	3,0	1,5

6.3-rasm. Portfolio-dasturini baholash jadvali.

Bundan keyin shu zaylda olingan barcha qiymatlar Portfolio-diagrammasiga kiritiladi.

Kvadratlardagi raqamlar tizimli dasturlar xizmatining ustunligini ko‘rsatadi.

6.4-rasm. Portfolio-diagrammasi
Dastlab past texnik – iqtisodiy va texnik sifatli dasturlar xizmat ko‘rsatadi (kvadarat - 1). Ustunlik bo‘yicha ikkinchi bo‘lib past texnik iqtisodiy sifatga ega yoki yuqori ahamiyatli dasturlar xizmat qilishi kerak (kvadrat II). Keyin III kvadratda joylashgan dasturlar keladi. IV kvadratdagi dasturlar texnik ham, texnik iqtisodiy nuqtai nazardan ham joyida, shuning uchun ular oxirgi xizmat ko‘rsatish ustunligiga ega.


Portfolio-tahlilda tashkilotning barcha dasturlari ularning texnik va texnik – iqtisodiy sifati bo‘yicha tahlil qilinadi. Ushbu dasturlar xizmat ko‘rsatishning ustunligi Portfolio-diagrammadan kelib chiqadi.

6.2.2 ABC-tahlil

ABC tahlil-xizmat qilish lozim dasturlarni aniqlashning sodda shakli. Tashkilotda foydalanilayotgan dasturlarning har biri quyidagi uch mezon bo‘yicha tekshiriladi:

• 
  Dastur tashkilot uchun qanchalik muhim?
  
• 
  Keyingi yillar ichida dasturni qanchalik ko‘p o‘zgartirishdi?
  
• 
  Dasturdan qancha xodim foydalanadi?
  

Dastur ishlab chiqarish jarayoni va tashkilot mahsuloti uchun nima bilan ko‘proq zarur bo‘lsa, u shunchalik muhim. Masalan, mashinasozlikda SDB (sonli dasturiy boshqaruv) stanoklarni dasturiy boshqaruv juda muhim. Agar u ishdan chiqsa, ishlab chiqarish to‘xtab qoladi.
Dasturning muhimligi bilan yana unnig so‘nggi yillar ichida qanchalik ko‘p o‘zgargani va yangilanganligiga bog‘liq. Muhim dasturlar tez-tez o‘zgarib turadi.
Dasturdan foydalanuvchi xodimlar soni ham shuingdek, muhimlik indekatoridir. Ko‘p sonli xodimlar foydalanadigan nuqsonli dasturlar vaqt va resurslarni talab etadi, shu sababli yuqoru ustunlik bilan xizmat qilishlari kerak.
Ushbu tahlildan foydalanilayotgan dasturlarning ABC-tasnifi kelib chiqadi:
A – ishlab chiqarish jarayoni yoki mahsulot uchun zarur dasturlar
B – boshqa muhim dasturlar
C – ahamiyati yo‘q dasturlar
Bu ABC izchillik bilan foydalanilayotgan dasturning (texnik) xizmat ko‘rsatish ustunligini belgilaydi.

6.3 Xizmat ko‘rsatishning borishi

Dasturiy ta’minot xizmat ko‘rsatishda ko‘pincha kuzatish mumkinki, bunda texnik xizmat ko‘rsatish talab qilinishida darrov «bir amallab» nimanidir dasturlashga urinishadi. Bu harakat ta’moyili samarali emas va masalan, har qo‘shimcha foydalarini e’tiborga olmasa, xizmat ko‘rsatishga tushgan buyurtmaga bo‘lganiga qadar undan ham yomonroq ahvolga tushib qolishi mumkin.

Xizmat ko‘rsatish o‘z-o‘zidan xizmat ko‘rsatishni o‘tkazishning ma’lum tasnifiga amal qilishi kerak. U xizmat boshlangunga qadar tasniflangan va rejalashtirilgan bo‘lishi kerak. Shunda ma’lum tasnifga rioya qilinganligi tufayli xizmatni yaxshilab hujjatlashtirish mumkin (6.4 bobga qarang).
Xizmat ko‘rsatishning borishida quyidagi uslubiyat tamoyili taklif qilinadi: