Dasturiy injiniringning asosiy tushunchalari

1.2. Dasturiy injiniring etikasi (Software engineering ethics)

• Boshqa muhandislik fanlari singari, dasturiy injiniring ham ushbu sohada ishlaydigan odamlarning erkinligini cheklaydigan ijtimoiy va huquqiy asosda amalga oshiriladi. Dasturiy ta'minot muhandisi sifatida ish texnik ko'nikmalarni qo'llashdan ko'ra kengroq mas'uliyatni o'z ichiga olishini qabul qilish kerak. Agar professional muhandis sifatida hurmatga sazovor bo'lmoqchi bo’lsa, etika va axloqiy jihatdan mas'uliyatli tarzda harakat qilish kerak.

O'z-o'zidan ma'lumki, halollik va insoflilik me'yorlariga rioya qilish kerak. Qabul qilinadigan xatti-harakatlar standartlari qonunlar bilan emas, balki professional javobgarlik tushunchasi bilan bog'liq bo'lgan sohalar mavjud. Ulardan ba'zilari:

• Maxfiylik (Конфиденциальность). Rasmiy maxfiylik shartnomasi imzolangan yoki imzolanmaganligidan qat'i nazar, odatda ish beruvchilar yoki mijozlarning maxfiyligini hurmat qilish kerak.
• Kompetentsiya. Malaka darajani noto'g'ri ko'rsatmaslik kerak. Dasturchi vakolatidan tashqari ishni bila turib qabul qilmasligi kerak.
• Intellektual mulk huquqlari. Patentlar va mualliflik huquqi kabi intellektual mulkdan foydalanishni tartibga soluvchi mahalliy qonunlardan xabardor bo'lish kerak. Ish beruvchilar va mijozlarning intellektual mulki himoyalanganligini ta'minlash uchun ehtiyot bo'lish darkor.
• Kompyuterdan noto'g'ri foydalanish. Boshqalarning kompyuterlarini noto'g'ri foydalanish uchun texnik ko'nikmalaringizni ishlatmasligingiz kerak. Kompyuterdan noto'g'ri foydalanish nisbatan ahamiyatsiz (ish beruvchining mashinasida o'ynaladigan o'yin) dan o'ta jiddiy (viruslar yoki boshqa zararli dasturlarning tarqalishi) gacha o’lchanadi.

Yana bir axloqiy masala - harbiy va yadro tizimlarini rivojlantirishda ishtirok etish. Ba'zi odamlar bu masalalarni uncha yoqtirmaydi va mudofaa tizimlari bilan bog'liq har qanday tizimni ishlab chiqishda ishtirok etishni xohlamaydilar. Boshqalar harbiy tizimlarda ishlaydi, ammo qurol tizimlarida emas. Boshqalar esa milliy xavfsizlikni eng muhim tamoyil deb hisoblaydi va qurol tizimlari ustida ishlashga axloqiy e'tirozlari yo'q.