Дастур 5А311502 – Геодезия ва картография

УМУМГЕОГРАФИК КАРТАЛАРНИ ЛОЙИҲАЛАШ ВА ТУЗИШ 

---

фани бўйича: 
Умумгеографик карталарни лойихалаш ва тузиш фанининг тадқиқот 
объекти ва предмети, фаннинг мақсади ва вазифалари, қисқача ривожланиш 
тарихи. Картография ва унинг бўлиниши. Карталарни лойиҳалаш ва тузиш 
ўқув фанининг бошқа фанлар билан боғлиқлиги. Тадқиқот усуллари. 
Умумгеографик ва топографик карталарни халқ ҳўжалигидаги ва ҳарбий 
мудофаадаги аҳамияти. Умумгеографик ва топографик карталарни 
масштабларига қараб ишлатилишидаги фарқлари. Умумгеографик 
карталардан илмий мақсадларда, ўқув ишларида ва бошқа мақсадларда 
фойдаланиш.Умумгеографик, топографик, космофототопографик карталар ва 
планлар. Карталарни масштаби, мазмуни ва фойдаланиши бўйича бўлиниши. 
Умумгеографик карталарни яратишни ташкил қилиш, ҳар хил турдаги 
умумгеографик карталарни математик асослари. Умумгеографик карталар 
таснифи. Умумгеографик карталарни яратишни ташкил қилиш. Карталарни 
яратишнинг асосий босқичлари. Топографик карталарни мазмуни, 
масштаблари ва шартли белгилар тизими. Топографик карта ва планларни 
яратишда фойдаланиладиган қўлланмалар, йўриқномалар ва улардан 
фойдаланиш. Топографик карталарни бўлиниши, турлари ва улардан 
фойдаланиш йўллари. Топографик карталарни яратишнинг асосий усуллари. 
Топографик ва умумгеографик карталарни дала ва камерал шароитда яратиш 
ва тахрир қилиш усуллари. Карталарни лойиҳалаш, карта дастурларини ёзиш, 
карта тузишда фойдаланиладиган маълумотларни тўплаш, танлаш ва 
баҳолаш. Топографик карталар яратишда янги технологиялардан 
фойдаланиш. Картографик генерализациянинг моҳияти. Картографик 
генерализациянинг омиллари. Картографик генерализация турлари. 
Генерализациянинг геометрик аниқлиги ва карта мазмунига мослиги. Ҳар 
хил воқеа ва ҳодисалар жойлашган объектларни, воқеа ва жараёнларни 
генерализация қилиш. Дала картографияси ва унинг иш мазмуни, бажариш 
методлари. Топографик съёмка қилиш усуллари ва технологияси. Дала 
шароитида аэро ва космик фотосуратлардан фойдаланиш. Дала шароитида 
картографик генерализация қилишнинг асосий усуллари ва ҳусусиятлари. 
Дала картографиясида асосий элементларни картада тасвирлашнинг 
географик асослари. Дала шароитида картани таҳрир қилиш хусусиятлари. 
Камерал шароитда карталар яратиш жараёни ва технологияси. Карта тузиш 
ва таҳрир қилиш йўллари. Стереоскоп билан камерал шароитда карта 
тайёрлаш усуллари ва рельефни генерализация қилиш хусусиятлари. Карта 
дастурини тузиш ва тасдиқлаш. Картографик манбаларни ўрганиш, баҳолаш 
ва ишлатиш учун тавсиялар бериш. Аэро ва космик фотосуратларни танлаш. 
Горизонталлар оралиғи, баландликлар қийматини ва географик жиҳатдан 
рельеф тўғри тасвирланишини назорат қилиш. Тайёрланган карталарни 
таҳрир қилиш, жиҳозлаш ва нашрга тайёрлаш. Топографик карталарни 
дастлабки нусхасини тайёрлаш технологиясини ишлаб чиқиш ва тавсия 
этиш. Топографик карталарни янгилаш, янгилашнинг моҳияти, технологияси 
ва 
такомиллаштириш 
йўллари. 
Топографик 
карталарнинг 
янги 
такомиллашган турлари. Космо-фото-топокарталар. Обзор топографик 

---

карталарни мақсади, яратилиши ва математик асослари. 1:200 000; 1:300 000; 
1:500 000 ва 1:1000 000 масштабдаги ҳалқаро обзор топографик карталар ва 
унинг мазмуни, генерализация даражаси. Ўрта масштабдаги баъзи бошқа 
карталар. 1:2500 000 масштабдаги халқаро умумгеографик карталар ва 
уларни математик элементлари ва географик мазмуни. Топографик ва 
умумгеографик карталарни мавзули карталар тузишда фойдаланиш. 
Географик атласлардаги умумгеографик карталар. Олий мактаблар учун 
умумгеографик карталар. Гипсометрик карталар: ишлатилиши, рельефни 
тасвирлаш 
талаблари, 
сув 
элементлари, 
рельефни 
тасвирлашда 
горизонталлар оралиғини танлаш, рельеф формаларини тасвирлашга эътибор 
бериш, генерализацня жараёни, сув ости рельефини тасвирланиши. Рельефни 
тасвирлашда 
техник 
усуллардан 
фойдаланиш. 
Умумгеографик 
атласлар.Автомобил, темир йўл, ҳаво ва сув транспортида ишлатиладиган 
умумгеографик карта ва атласлар. Умумгеографик карталар асосида мавзули 
карталар яратиш. Карталарни нашрга тайёрлаш жараёни, этаплари ва 
технологик схемаси.