Дарснинг мавзуси

Urganch shahar 18-sonli maktabning o ‘quv ishlari bo ‘yicha

direktor o‘rinbosari: Roʼziboyeva N.R

Har bir bolajon qalbiga bilim gulxanini yoqa olish boshlang’ich sinf o’qituvchisidan sabr,matonat, shijoat vaijodkorlikni talab etadi. Zero 45daqiqalik darsning har birlahzasi kelajakni yarata olishi mumkin.Birinchi ustozning saboqlari bolajonlar qalbida umrbod qoladi. Bizning ona tilimiz eng muqaddas til ekanligini, Alisher Navoiy bobomizning merosi hisoblangan bu tilning imkoniyatlari haqida ilk darslardanoq o’quvchilargasingdirilishi maqsadga muofiqdir. O’quvchilargaona tilidarslarini qiziqarli tashkil eta olgan ustozgina o’zoldiga qo’yganmaqsadlariga erishib boradi. Bilimlarni mukammal izchil yetkazib berish uchun boshlang’ich sinf o’qituvchisi 1-sinfdanoq mas’uliyatni his qilishi kerak. 1 soatli darsda juda ko’p metodlarni qo’llash o’quvchilarningmavzuni asosiy mazmunini tushunmay qolishiga sabab bo'ladi. Maktabga ilk qadam qo'ygan chog'laridayoq o'quvchilarni savol va topshiriqlarga to'liq, aniq javob berishlarini talab qilishimiz, ko'proq gapirtirishga atrof muhitga o’zmunosabatlarini ochiq aytishga o’rgatibborishimiz zarur. Buishni har birsinfda izchil davom ettirishimiz kerak.

Nemis tili ta’liminiberishda onaga vaona tiliga muhabbat muhim rol kasb etadi.Onalarimiz biz uchun qanchalik qadrli bo’lsa,ona tilimiz ham shunchalik qadrli bo’lishikerak. Ona tiliga befarq bo’lmaymukammal o’rganishgaharakat qilishimiz kerak deya uqtirish ham yaxshi samara beradi. Ona tili darslarida yuqori samaradorlikka erishish, savodxonligi yuqori kelajak avlodni shakllantirishda tarqatmali va didaktik materiallardan unumli, o’z o’rnida qo’llayolish muhimdir. Ona tili darslariga tarqatmali materiallarni tayyorlashda o’quvchilarning yosh xususiyatlari vaqiziqishlari,ijtimoiy hayotlarini hisobga olish kerak. Hozir 1-sinf ona tili darslarida qo’llashmumkin bo’lgantarqatmalardan ba’zitavsiyalarni keltiraman.

1.Sinf guruhlarga bo’linadi va har bir guruhga ikkinchi bo’g’ini yozilgan,keyingi bo’g’ini o’rniga nuqtalar qo’yilgan tarqatmalar beriladi. Qancha ko’p so’z topsalarshuncha so’zkashf qiladilar. Bu so’zlarning ma’nosiustida ishlash ham muhimdir. Tarqatmalarda quyidagi so’zlar bo’lishimumkin: ki…(tob),ki…(kino),ki…(kiyik)

2.Guruhlarga so’zning birinchi va oxirgi harflari berilgan tarqatmalar beriladi. O’quvchilar shunday tuzilishga ega bo’lgan so’zlardan topishlari lozim. m…a(maysa,mayna, malla, marra)

3.Guruhlarga teskari yozilgan so’zlar tarqatiladi. O’quvchilar so’zlarni to’g’rilab o’qiydilar. Masalan:zotsu(ustoz), qilab(baliq)

1.Tarqatmalarga harflar yozib qo’yiladi. Kim ko’p so’z topsa g’olib bo’ladi.

D - daraxt,don,domla,dengiz…

A - ayiq,alla,asal,assalom…

Sinflar ulg’aygan sayin tarqatmalarni ko’paytitish, mukammallashtirish borish mumkin. 3-sinf darslarida rasmli tarqatmalardan ko’proq foydalanish bog’lanishlinutqni oshirishda muhim omil hisoblanadi. Bunday tarqatmalardan har darsda muntazam,izchil foydalanish bo’shliqlarpaydo bo’lishiningoldini oladi.

1.Rasmni kuzating. Qaysi fasl tasvirlangan. Shu faslga oid topishmoq yoki she’r bilasizmi?

2.Rasmga qarab asosdosh so’zlar ishtirok etgan gaplar tuzing.

3.Rasmga qarab darak gaplar tuzing va tahlil qiling.

4.Berilgan so’roqgaplarni darak gaplarga aylantiring.

5.So’zlarni fonetik jihatdan tahlil qiling. Jarangli undoshlarni jarangsiz juftini

toping. Mashqlar bilan ishlashda nutqiy bilimlarini oshirishga harakat qilib borishimiz kerak. Bunda turli metodlardan o’rinli foydalana olish o’qituvchining mahoratiga bog’liq. Faqat bajaribgina qolmay bajarilgan ishga o’z fikrlarini bildirishni ham o’rgatibborish muhimdir. Masalan: Sinkveyn metodidan foydalanishni tushuntirib o’taman. Ot (kitob) Sifat (qiziqarli) O’qidim (Fe’l) Qiziqarli kitob o’qidim. Kim? Men. Qanday kitob? Qiziqarli. Ilm –nima? Insonni –kimni? Ulug’laydi-nima qiladi? Ilmni qanday egallaymiz? Ilmli inson ulug’ bo’lar ekan,Nima uchun? kabi savollar mustaqil fikrlashga o’rgatib boradi.

Bunday topshiriqlarni har bir darsga moslash mumkin. So’z turkumlarini o’rgatishda tushunchalar tahlili metodidan foydalanish o’rinlidir. Orfografikbilimlarni muntazam mustahkamlab borishda ham namunaviy tarqatmalarning o’rni beqiyos. Husnixat darajasida yozilgan harflar, so’zlar vagaplarni ko’chiribyozishni tez-tez mashq qildirish o’quvchining estetik didiga ham ta’sir qiladi. Husnixat daqiqalarida ham topshiriqli tarqatmalar berish yaxshi samara beradi. Bosh va ikkinchi darajali bo’laklarni aniqlash avvaliga biroz qiyinchilik tug’diradi. Buni tezroq o’zlashtirish uchun rasmli tarqatmalarda shaxslar ishtirok etsa maqsadga muofiq bo’ladi. Shaxslarni topish orqali o’quvchilarga gaplar kimyoki nima haqida ekanligini tez aniqlay oladilar.

Bunday tarqatmalarni o’qituvchi mustaqil o’zi tayyorlashi o’quvchilarining bilim darajasiga qarab foydalanishi kerak. Ijodiy yondoshib bajarilgan har bir ish o’z samarasini albatta beradi.

Tarqatmalardan ko’p foydalanilsa, o’quvchilar bayon va insho yozishda qiyinchilikka uchramaydilar. Ba’zan fikrlari teran va mulohazali o’quvchilar ham yozma ravishda fikr bayon etishda ancha qiynaladilar. Bunday vaziyatda ko’proq savollarga javobni yozma bayon ettirib borish kerak. Sinf jamoasi bilan birgalikda bajariladigan topshiriqlar har bir o’quvchini so’zlashgamajbur qilishi kerak. Yuqoridagi kabi mashqlar har bir o’quvchining savodxon bo’lishiga xizmat qiladi. Eng asosiy maqsadimiz ham savodxon, ona tilini chuqur o’zlashtirgan o’z ona tilisiga muhabbat ruhida tarbiyalangan o’quvchilarni voyaga yetkazishdir!Biz pedagoglar mana shu yo’lda ayniqsa ona tili ta’limida chuqur va mustahkam bilim berishga doim izlanishga harakat qilishimiz kerak! Zero o’z tilini sevib o’qitgan ustozgina maqsadiga erishadi. Noan’anaviy usulda markazda ko’proq o’quvchi shaxsi bo’lib , ta’lim-tarbiya ko’zlangan maqsad vakafolatlangan natijaga erishishga yo’naltirilgan usuldir. Quyida adabiyot o’qitish jarayonida samarali natijani kafolatlaydigan ta’lim texnologiyalarini tavsiya etgan bo’lardim. “Yelpig’ich” metodi. Ushbu texnologiyada umumiy mavzuning ayrim tarmoqlarini muhokama qiluvchi kichik guruhlarning, har bir o’quvchining, guruhning faol ishlashiga qaratilgan. Yana bu metodda mavzu o’rganishning turli bosqichlarida qo’llanilishi mumkin:

- boshida: o’z bilimlarini erkin faollashtirish;

- mavzuni o’rganish jarayonida: uning asoslarini chuqur faxmlash va anglab

yetish;

- yakunlash bosqichida : olingan bilimlarni tartibga solish;

“Klaster” metodi. Bu usul o’quvchilarni boron bir mavzuni chuqur o’rganishlariga yordam beradi, fikrni erkin va ochiq ravishda ketma-ketlik bilan uzviy bog’lagan holda tarmoqlashga o’rgatadi. Shuningdek, o’tilgan mavzuni mustahkamlash, yaxshi o’zlashtirish, umumlashtirish va o’quvchilarni shu mavzu bo’yicha tasavvurlarini chizma shaklda ifodalashga undaydi.

“Venn diogrammasi” metodi. Bu usul adabiy matn ustida ishlash, timsollar tahlili jarayonida amalga oshiriladi.

-O’quvchi 2 guruhga bo’linadi.

Grafik yordamida kompyuterda yoki doskada o’zaro kesishuvchi ikki doira chiziladi. Har bir guruhga tahlil uchun bir adabiy timsol tavsiya etiladi. Doiralarning ichiga timsolning o’ziga xos jihatlarini ochib beruvchi so’zlar yoziladi. Har bir o’quvchi o’z fikrini asar matniga tayangan holda izohlab beriladi. Shart bajarilgach,natijalar qiyosiy o’rganiladi va doiralarning kesishgan nuqtasiga har ikki timsolga xos hususiyatlar yoziladi.

Fikrimizning so’ngida shuni aytishimiz mumkinki, xalqlarning osoyishta hayoti o’zaro do’stligini ulug’laydigan, xunuklikdan nafratlanib, go’zallikni targ’ib etadigan, o’sib kelayotgan avlodga yuksak ma’naviy fazilatlarning shakllanishi va rivojlanishiga imkon beradigan hislatlari bilan e’tiborlidir.