Дарс мавзуси: Сайёҳлик хизмати туристик маҳсулотнинг қисми

2.  Gidning individual matni 

 

---

 

15 

Individual  matn  –bu  hikoya  qilib  berishga  tayyor  ekskursiya 

mahsulotidir,yani  ekskursiya  hikoyasi  uchun  matndir.Individual  matn 

tarkibi 3 qismdan iborat: chiqish(vstupleniye), asosiy qism, xulosa. 

Chiqish  va  xulosa  qismi  asosiy  qismdan  tubdan  farq  qiladi,ular 

ekskursiya  obektlari  bilan  o‘zaro  bog‘liq  emas.Bular  ko‘proq  maruza, 

suhbatga yaqinroqdir. 

Chiqish tashkiliy va axborot qismlariga bo‘linadi.Tashkiliy qismda gid 

o‘zining  ismi  sharifini,  ekskursiyani  tashkil  etgan  muassasa  nomini, 

avtobus  haydovchisini  tanishtiradi,  mavzu  va  marshrutni  elon  qiladi, 

ekskursiya  davomiyligini,  uning  yakun  topish  joyini(ushbu  joyga 

xoxlovchilar avtobusni tark etishi mumkin), avtobusda o‘zini tutish haqida 

aytib o‘tadi. 

Axborot  qismida  gid  ekskursiya  mazmunini  qisqacha  bayon  qiladi, 

sayyohlar 

ko‘radigan 

diqqatga 

sazovor 

obektlarni, 

kichik 

mavzularni(podtema)sanab o‘tadi. 

Chiqish  5-7  daqiqadan  oshmasligi  va  uni  marshrutga  harakatni 

boshlamasdan avval o‘tkazish kerak.Chiqish eng masuliyatli bosqichdir va 

u  yorqin  bo‘lishi  shart.Shu  bosqichda  sayyohlar  bilan  aloqa  o‘rnatiladi, 

ular gid haqida ilk taasurotni oladilar. Yaxshi chiqish gid muvaffaqiyatini 

taminlaydi.  Malakali  gid  aynan  chiqish  paytida  guruh  bilan  o‘zaro 

tushunish  nuqtasini  topib,  ularni  o‘ziga  jalb  qilib,  o‘z  ishining  ustasi 

sifatida ekskursiyaning muvaffaqiyatini taminlaydi. 

Asosiy qism namoyish etish va hikoya qilish uyg‘unligida shakllanadi 

va bir-biri bilan mantiqiy o‘tishlar (logicheskiy perexod) bilan bog‘langan, 

har  xil  obektlarga  yoritiladigan  mavzulardan  tashkil  topadi.  Mantiqiy 

o‘tishlar  oldingi  mavzular  mazmunidan  kelib  chiqib,  keyingi  mavzuni 

hikoya  qilishga  yordam  berishlari  kerak.  Mantiqiy  o‘tish  umumlashtirish, 

taqqoslash, to‘ldirish harakteriga ega bo‘lishi mumkin. Mazmunli, chiroyli 

mantiqiy  o‘tish  gidning  yaxshi  uslubiy  tayyorgarligi  va  yuqori 

proffessionalligidan darak beradi. 

Ko‘pgina  hollarda  birinchi  mavzuni  tugatib,  ikkinchi  obektga  o‘tish 

jarayonida  gidlar  ekskursiya  mazmuniga  to‘g‘ri  kelmaydigan  rasmiy 

o‘tishlardan  foydalanadilar.Masalan:”Hozir  biz  sizlar  bilan  u  tomonga 

borib,  ...  ni  ko‘ramiz”  yoki  “ana  endi  biz  boshqa  yodgorlikka 

o‘tamiz”.Bunday  rasmiy  o‘tishlar  ekskursiyaning  xom  ishlanganligidan 

dalolat  beradi.ular  ekskursiyaning  alohida  qismlarnini  bir-biri  bilan 

bog‘lanishiga yo‘l qo‘ymaydi. 

B.V.Yemelyanov  fikricha,  rasmiy  o‘tishlarni  gidlarning  sistematik 

xatosi  deb  hisoblash  noto‘g‘ri.Ular  obektlar  orasidagi  harakat  bir  necha 

---

 

16 

soniyani  tashkil  etganda,  majbur  ishlatiladi(obekt  avtobusdan  tomosha 

qilinayotgan 

bo‘lsa).Masalan:”endi 

tezda 

o‘ng 

qo‘l 

tarafga 

qarang,nazdimizda... yodgorligi”. 

Xulosa  qismida  gid  ekskursiya  mavzusi  bo‘yicha  xulosa  va  yakun 

yasaydi, sayyohlar savollariga javob beradi.