|
Tuprokni tayyorlash. Bu tadbir ekinlarining biologik talablariga mos xolda kuzda va baxorda amalga oshiriladi. Don ekinlarining xosili yigilgandan sung angizga ishlov beriladi. Bunda diskali borona kullanishi mumkin.
Bu tadbirdan oldin yoki keyin organik va ma’danli ugitlar solinadi. Ugitlarning mikdori tuprok unumdorligi va ekinlar biologiyasiga mos xolda belgilanadi. Ugit solingandan keyin er chimkirkarli pluglar bilan xaydaladi. Baxorda traktor dalaga kirish mumkin bulgan vaktdan boshlab boronalanadi. Kuzgi va kup yillik ekinlarga azotli ugitlar solinadi.
Baxorgi ekinlar uchun azotli ugitlar kultivatsiyadan oldin beriladi. Kech baxorda ekiladigan ekinlar uchun baxorda boronalangandan keyin begona utlar bilan zararlanishiga karab, tuprokning mexanik tarkibi inobatga olingan xolda 1-2 marta kultivatsiya kilinadi, sungra boronalanadi va talab kilingan sharoitda mola bostiriladi.
Ekish. Dala va em xashak ekinlarining xosili ularning tugri ekilishga, ya’ni ekish me’yori, ekish usuli, ekish muddati va chukurligiga boglik. Bu masalalarning kaysi biri notugri bajarilsa, xosil kam, sifati past buladi. Uzbekiston sharoitida yil davomida ekishga imkon bor. Ekish muddati usimlikning biologiyasiga karab baxorgi, yozgi, kuzgi va kishki bulishi mumkin.
Issiksevar kiska kun usimliklarning urugi urtacha 8-12 S da unib chikadi, maysasi -1S sovukka nobud buladi. Demak, bu usimliklarni baxorda buladigan sovuklardan keyin yoki sungi sovuk tushishiga bir xafta kolganda ekish lozim - tarik, makkajuxori, juxori, sholi, tarvuz, baklajon, marjumak, kovun, kanakunjut, bodring, garmdori va boshkalar.
Uzun kunli usimliklar (bugdoy, arpa, javdar, suli, nuxat, yasmik, china, lyupin, kunjut, zigir, beda, ok suxta, karam, kartoshka, turp, sholgom, lavlagi tamaki, loviya (moshdan tashkari)) pomidor va xokozolar issiklikka talabchan bulmaydi. Bu usimliklarni kuzda, kishda va erta baxorda ekish mumkin. Bu ekinlarning ekish muddatlarini yanada ertachirok amalga oshirish uchun sunggi yillarda ularni plyonka ostiga ekib, parvarishlash jarayoni xam keng joriy etilmokda.
Kuzgi ekinlar tuplanish davrida yaxshi kishlaydi. Uzbekistonda kattik sovuklar tushishi oldidan tuplanish davriga utish uchun kuzgi ekinlar sharoitiga karab sentyabr-oktyabrda ekilgani ma’kul. Lalmi erlarda ekish muddati yogingarchilikni boshlanishiga boglik. Ayrim kup yilik utlarning urugi kishda yoki baxora samalyot yordamida ekilishi mumkin. Odatda bu urugi juda mayda ekinlarga kullaniladi.
Ekish muddati, usuli ekiladigan ekin olinadigan maxsulot turiga boglik xolda amalga oshiriladi. Kukat etishtirsh uchun kalinrok ekiladi, don yoki urug olish uchun urtacha zichlikda ekiladi.
Tuprokning mexanik tarkibi xam ekish muddatiga ta’sir kiladi. Engil kumok tuproklar tez kurib, tez isiydi shuning uchun bu tuproklarda ertarok ekish mumkin. Ogir loyli tuproklar "sovuk" buladi, kech isiydi, bu tuproklarga kechrok ekiladi
Dala ekinlarining ekish usuli xosilga xar xil ta’sir kursatadi. Ekish usuli tanlanganda ekinlarning morfologik belgilarga - balandligi uzunligi shoxlanishiga e’tibor berilishi zarur.
Ekish usuli ekinlarni begona utlar bilan zararlanishiga xam ta’sir kiladi. Begona utlar kup bulgan dalalarga ekinlar keng katorlab ekiladi. Xar xil botanik oilaga mansub usimliklar kushib ekiladi bu usulda kupincha em xashak ekinlar ekiladi.
Dexkonchilikda minglab usimlik turlari, navlari xar xil maksadlar, xar xil me’yorlarda gektariga 2ming dona urugdan 30 mln donagacha ekilmokda. Jumladan, boshokli ekinlar gektariga 4-6 mln. Makkajuxori, juxori 0,20-0,25 soya - 0,30-0,50, kartoshka 0,03-0,07, em xashak utlar 4-10, beda 5-8 tolali zigir 20-30 mln va xokazo.
Ekish me’yorining mikdori 1000 ta urugni vazniga karab aniklanadi. Ishlab chikarishda ekish me’yori mikdor kurinishda kgG’ts, tg’ga xisobida beriladi.
Ekish chukurligi notugri tanlansa, maysa soni kamayadi, shuning uchun urug me’yoridan oshirib ekiladi, bu notugri. Erga yaxshi ishlov berilib urugi mayda ekinlar 1-2 sm, urugi yirik ekinlar 4-7 sm chukurlikda ekish maksadga muvofikdir. Ekish chukurligi tuprok namligiga, mexanik tarkibiga, urugning kattaligiga va urug pallasi er betiga usib chikishiga boglik buladi. Em xashak utlarning urugi 1-2 sm, raps, perko-2,3 sm, boshokli don ekinlari 3-5 sm, makkajuxori 5-8 sm, kartoshkaning tuganak mevasi 6-12 sm chukurlikda ekiladi. Uruglarni bir tekisda ekish albatta ekish seyalkalari bilan amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
