Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Беданинг майса (туганак) филчаси
Sitona cylindricoollis Fahr
Марказий Осиёдаги бедапояларга фитономус билан бир қаторда узунбурунлар (Curculiondae) оиласининг (фитономус ҳам шу оилага киради) Sitona Germ. авлодига қарашли қўнғизлар ҳам зарар етказади. Бу қўнғизларнинг ҳаёти капалакгулли ўсимликларнинг азот тўпловчи туганаклари билан биологик боғлиқ бўлганидан, улар туганак узунбурунлари деб аталади.
Марказий Осиёда беда экинларига майса филчаси (Sitona cylindricollis Fahr) энг кўп зарар етказади бу филча билан бир қаторда, лекин унга қараганда кам даражада катта илдиз филчаси (S.longula Gyll.), S.lineellus B.sd. ва S.inops Gyll. ҳам бедага зарар етказади.
Зарари. Вояга етгап майса филчалари, ўша авлодга қарашли бошқа турлар билан биргаликда, беда майсаларининг баргчаларини кўплаб ейди. Майса узунбурунларининг юқорида номлари кўрсатилган турларидан фақат катта илдиз филчаси беда майсаларига тегмайди, чунки унинг вояга етган қўнғизлари май, июн ва июл ойларидагина пайдо бўлади, Вояга етган туганак узунбурунлари эски бедапояларга кўплаб тушиб, беда баргларини есалар ҳам, улар унча катта зарар етказа олмайди.
Туганак узунбурунларининг личинкалари бедага анчагина зарар етказади. Улар беданинг азот тўпловчи туганакларини йўқ қилади ва илдизларини шикастлайди. Бу личинкалар кўплаб урчиганида беданинг азот тўпловчи туганакларини деярли батамом нобуд қилади ва бундай ҳолларда бедапоянинг ғўза-беда алмашлаб экишдаги аҳамияти йўқолади. Тошкент атрофида ўтказилган текшириш натижаларига қараганда (Олимжонов), туганак узунбурунларининг зараридан азот тўпловчи туганакларнинг 80—85 % часи йўқ бўлиб кетади.
Азот тўпловчи туганаклар нобуд бўлиши натижасида беданинг ўсиши секинлашиши сабабли ҳосил ҳам анчагина камаяди.
Тарқалиши. Майса филчаси Марказий Осиё ва Кавказда, Россиянинг Европа қисмидаги жанубий минтақаларда, Ғарбий Сибирда, Мўғилистонда, Шимолий-ғарбий Хитойда, Эрон, Афғонистон ва Кичик Осиёда учрайди. Бу зараркунанда хашак билан бирга ўтиб, АҚШ нинг шимоли-шарқий штатларига ва Жанубий Канадага ҳам тарқалган.
Марказий Осиёда туганак узунбурунларининг Жиззах, Каттақўрғон ва Бухоро минтақаларидаги ҳамда Тошкент вилоятидаги беда майсаларини айниқса кўп зарарлаганлиги аниқланди.