Dak ga yuborilsin Dekan dots. T. Jiemuratov 2014 y

ketadigan xarajatlar salmogining
usishi natijasida
tovarlar 
bahosining oshishi va shu sababli pul massasining ortib borishi bilan ifodalanadi. 
 
Inflyatsiya darajasi (foyzda) 
1 jadval
Oylar
2006 
2007 
2008 
2009 
2010 
2011 
2012 
2013 
Yanvar 
5,3 
4,5 
4,0 
1,8 
2,3 
2,5 
0,4 
0,5 
Fevral
2,7 
3,0 
2,9 
2,3 
3,5 
1,5 
0,6 
0,9 
Mart
2,3 
2,4 
1,9 
2,9 
2,2 
1,0 
0,2 
0,9 
Aprel
9,8 
2,3 
1,2 
2,9 
3,5 
1,3 
0,3 
1,1 
May
2,6 
1,9 
1,4 
2,2 
4,7 
0,6 
0,1 
1,4 
Iyun`
0,1 
-2,4 
-2,5 
-3,4 
-2,4 
-2,8 
-2,3 
-1,3 
Iyul`
-3,1 
-0,7 
-0,8 
-0,1 
-2,0 
-3,1 
-1,7 
-1,7 
Avgust
1,1 
2,9 
4,9 
3,9 
1,7 
-1,6 
1,3 
0,2 
Sentyabr 
2,7 
2,5 
2,9 
2,9 
2,9 
0,4 
1,6 
1,2 
Oktiyabr
4,4 
1,9 
3,1 
3,5 
0,8 
1,0 
1,8 
1,9 
Noyabr 
10,5 
2,5 
2,7 
2,3 
0,1 
1,2 
0,8 
1,2 
Dekabr
13,5 
2,7 
3,5 
2,6 
2,6 
1,9 
0,7 
1,3 
O`rtacha
1 oyga 
4,2 
1,9 
2,1 
2,0 
1,6 
0,3 
0,3 
0,6 
Dekabrdan 
Dekabrgacha 
64,3 
26,0 
28,2 
26,6 
21,6 
3,8 
3,7 
7,8 
Inflyatsiyaning asosiy sababi - bu xalk xujaligining turli sohalari urtasida 
vujudga kelgan nomutanosiblikdir. Bu avvalam bor jamgarma va iste`mol 
urtasidasidagi, talab va taklif, davlatning daromaddari va xarajatlari urtasidagi 
muomaladagi pul massasi va xujaliklarning nakd pulga bulgan talabi urtasidagi 
nomutannosibliklardan iboratdir. 
 
2.2 Mamlakatining moliya siyosati va inflyatsiya bo`yicha makroiqtisodiy 
tahlili va uni barataraf etish yo`llari
 
Inflyatsiyani yuzaga keltiruvchi omillarga karab uning sabablarini ichki va 
tashki sabablarga bulish mumkin. 

---

30 
Inflyatsiyaning ichki omillari monetar-pul siyosati bilan va xujalkk faoliyati 
bilan boglik turlariga bulinadi. Xujalik faoliyati bilan boglik omillar bu xujalikdagi 
va iktisoddagi mutanosiblikning buzilishi, ishlab .chikarishda yakka xukmronlikka 
yul kuyish, iktisodning tsiklik rivojlanishi, investitsiyalashda nomutanosiblik, 
baholarni tashkil kilishda davlatning yakka xokimligi, kredit siyosatining notugri 
olib borilishi va boshkalar hisoblansa, pul bilan boglik omillarga davlat moliyasi 
sohasidagi krizislar; 
davlat byudjetning defitsiti, davlat karzlarining usishi, pul emissiyasi, pul 
muomalasi konunining buzilishi, kreditlashda avtomatizmga yul kuyish za 
boshkalar kiradi. 
Inflyatsiyaning tashki omillariga jahon iktisodida bulgan krizislar, (xom-
ashyo, yokilgi, valyuta buyicha) davlatning valyuta siyosati, davlatning boshka 
davlatlar bilan tashki iktisodiy faoliyati, oltin va valyuta zahiralari bilan buladigan 
nokonuniy operatsiyalar va boshkalar bulishi mumkin. 
Inflyatsiya kuyidagi shakllarda namoyon buladi:
1.
Tovar va xizmatlar bahosining uzluksiz va tartibsiz usib borishi 
natijasida pulning kadrsizlanishi va uning sotib olish kobiliyatining tushib 
borishi; 
2.
Chet el valyutasiga nisbatan milliy valyuta kursining tushib ketishi; 
3. Milliy pul birligida oltin narxining oshib borishi va boshkalar. Ba`zi bir 
iktisodchilarimizning fikricha inflyatsiya - bu barcha tovarlar baholarining 
oshishini bildirmaydi. Inflyatsiya juda tez usgan takdirda ham ayrim tovarlar 
bahosi barkaror bulib kolishi, boshkalarniki tushishi ham mumkin ekan. Bizning 
fikrimizcha, bunday xulosalar 70-80 yillarning inflyatsiyasiga moe kelishi 
mumkin. 
Albatta, inflyatsiya davrida baholarning oshishi doim bir xil sur`atlarda 
bulmasdan, sakrab turadigan bulishi mumkin. Lekin, ba`zi tovarlar bahosining 
tushishi yoki barkaror bulib turishi XX asrning inflyatsiyasi uchun moe deb tulik 
ishonch bilan uktira olmaymiz. Ba`zida davlat aralashuvi bilan aholi iste`moli 
uchun zarur bulgan ayrim bir tovarlar bahosining ma`lum davrda barkaror ushlab 

---

31 
turish mumkin, ammo inflyatsiyaning kuchayib borishi shu tovarlar baholarining 
ham oxir okibatda oshishiga 
olib 
keladi. Bizning fikrimizcha, baholar oshishi 
tugrisida gapirganda, inflyatsiya darajasida baholar oshishi va umuman baxolar 
oshishi tushunchalarini tutri talkin kila olish kerak. Masalan, xamma vakt ham 
ba`zi tovarlar bahosining oshishi inflyatsiyani anglatmasligi mumkin. Tovarlar 
bahosi oshishi 
inflyatsiya 
bulmagan davrda, oltin pul muomalasi sharoitida ham 
bulishi mumkin.