D tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

Download 1,26 Mb.

bet	142/218
Sana	15.12.2022
Hajmi	1,26 Mb.
	#886336

1 ... 138 139 140 141 142 143 144 145 ... 218

Bog'liq
maxsus fanlarni o\'qitish metodikasi

104,3	108.2
109,8
Yengil sanoat	20,1	18.0	12.9	117	105.2	106,6
Oziq-ovqat	11,8	10.1	10,6	108,5	104.7	128,2
Boshqa tarmoqlar	9,6	5.6	5,4	109,5	121.7	111,7

Manba: O'zR Davlat statistika qo'mitasi.

	Keynschilik	Monetarizm
Iktisodiy si- yosatning maqsadi	Barqaror narxlar va ish haqi, to'la bandlikni ta’minlash	Iqtisodiyotdagi salbiy ho- latlar sababchisi inflatsiya bilan kurashish.
	1. Pul muomalasini, bandlikni ishlab chiqarish o'sishiga moslash.	1. Pul muomalasini qattiq nazorat qilish.
	2.Moslashuvchan pul siyo- sati (krizissiz rivojlanishni ta’minlash) yuritish.	2. Qat’iy pul va barqaror fiskal siyosat yuritish.
Qo'yilgan maqsadga erishish vositalari	3. Taqchil byudjet, talab va ijtimoiy kafolatning o'sishi- ni moliyalashtirish.	3.Budjet muvozanatini (budjet taqchilligi bozor mexanizmiga davlat aralashuvini o'sishiga olib keladi) ta’minlash.
	4. Davlat ijtimoiy dastur- larini kengayti rish.	4. Davlat ijtimoiy dastur- larini qisqartirish.
	5.Soliqlarni ko'paytirish, davlat talabini oshirish	5. Budjet taqchilhgini kamaytirish, pul muomalasini tartibga solish.

Davlat rolini baholash	Rag'batlantirish	Cheklash
Qo'llashdan ijobiy natija kutish	Iqtisodiy tanglik, bo‘hronlar yuz berganda.	Tushkunlik sayoz, infla- tsiya kuchli bo'lsa.

Iqtisodiyotni tartibga solish va bu haqda bildirilgan fikriarni taqqoslashda quyidagi jadval va uni tahlil qilish juda qo‘l keladi. _ Turli nazariyalar va ularning farqlari	Keynschilik nazariyasi	Monetaristik nazariya	Ratsional kutish nazariyasi
G'oya- viy yo'na- lishi	Iqtisodiyotni soliq va soliqqa tortish va davlat xarajatlari bilan «aniq sozlash»ni amalga oshirish mumkin.	Iqtisodiyotni tartibga solish uchun davlat pul taklifmi 3-5 foizga ko'pay- tirsa bo'Iadi. Boshqa hech qanday aralashish kerak emas.	Monetar siyosat ham, fiskal siyosat ham ish bermaydi, shuning uchun, yaxshisi, hech qanday fav- qulodda chora - tadbir ko'rmas- lik kerak.
Tahlil doira- si	Talab o'z taklifmi vujudga keltiradi. S+I+G=GDP	MV=PQ	Xo'jalik yurituvchi subyektlar yetarli darajada farosatli. Davlat yuritayotgan siyosat qanday oqibatga olib ke- lishini hisobga olib, o'z man- faatlariga ko'ra o'z siyosatlarini ishlab chiqib yu- ritadilar.
Amal ga oshi- rish- dagi iqti sodiy	l.Ish haqi va baho tushish tomonga moslashuvchan emas Jamg‘anna daro- madga bog'liq. Investitsiya kuti-	Real YalMni yiUga 3-5 foiz atrofida o'sishi mumkin. Pul aylanish tezligi o'z asosiga ko'ra barqaror.	Odamlar ratsional qarorlar qabul qilishadi. Kutish kela- jakni ko'zlaydi. Davlat qo'lla-

tahlil	layotgan foyda va foiz stavkasiga bog'liq.		gan siyosat oqi- batlaridan o'zini mudofaa qilib, himoya chorala- rini qo'llashadi.
Mone- tar siyosat	l.Iqtisodiyotga foiz stavkasi va investi- tsiyalar orqali ta’sir ko'rsatadi. 2.Tushkunlikni to'xtatishdan ko'ra inflatsiyani to'xtatishga yaraydi.	M(pul) ni yiliga 3-5 foizga ko'paytirish. Pul taklifini o'zgarishi bevosita narx va ishlab chiqarishni nati- jasiga ta’sir ko'rsatadi.	3-5 % qoidasi to'g'ri u kutishni barqarorligiga yo'naltirilgan bo'lishi kerak.
Fis- kal siyo sat	YalMni ko'payti- rish uchun soliqlami kamaytirish, davlat xarajatlarini ko'paytirish kerak. Inflatsiya sur’- atini pasaytirish uchun soliqlarni ko'paytirish, davlat xarajatlarini ko'paytirish kerak.	Uzoq muddatli davrda real YalM- ga ta’sir ko'rsata olmaydi. Qisqa muddatli davrda ma’lum bir samara berishi mumkin.	Fiskal siyosat- ning samara- sizligi odamlarni reaksiyasida ifodalanadi.

Ill bobda berilgan ta’limga uch xil yondashuv jadvali ham konseptual jadvalga misol bo'la oladi. Bunda talabalarga jadvalning ayrim ko‘rsatkichlarini to'laligicha bermay, to‘ldirishni topshiriq qilib beriladi yoki bildirilgan fikriarni konseptual jadval shaklida ifodalash topshiriladi. Ulardan namoyish qilish uchun ko‘igazmali qurol sifatida ham foydalanish mumkin.
Maxsus iqtisodiy fanlarda ko'plab raqamlar, statistik ma’lumotlar berilgan jadvallar tahlil qilinadi.
Venn Iqtisodiy fanlarni o‘rganishda taqqos-
diagramjnasi lashga qaratilgan metodlardan Venn dia- grammasi (Venn diagrams) ham o‘ziga xos o‘rin tutadi. U qator vizuallashtirish metodlari va grafik tarzdagi illyustratsiya usullarining umumiy nomi bo'lib, ingliz faylasufi, matematigi, mantiqshunosi Jon Venn asos solgan. Hozirda fanlarning turli sohalarida, ayniqsa, matematika, ehtimollar nazariyasi, mantiqshunoslik, statistika, kompyuter va u bilan bog‘liq fanlarni o'rganishda keng qo'llaniladi.

Bu diagramma iqtisodiy kategoriyalarning umumiy va farqlanuvchi tomonlarini o'rganishga ham juda qulay.
Odatda, o'quvchi, talabalar bir-biriga o'xshash kategoriyalami farqini ko'rsatishga qiynalishadi. Undan, ayniqsa, iqtisodiy kategoriya, tushunchalar, jarayonlar va boshqalaming umumiy tomonlari va farqlanuvchi jihatlarini aniqlash, taqqoslash, baho berishda keng foydalanish mumkin.

(3E>

Venn diagrammasining eng oddiy shakli ikki kategoriya, tushuncha, predmet, voqyea, hodisalaming o'xshash va farqlanuvchi tomonlarini ko'rsatishdir. Mazkur diagrammaning afzalligi shun- daki, uning yordamida o'xshash yoki umumiy tomonlami talabalar ongiga yetkazish osonlashadi.
Venn diagrammasi asosida ishlashni individual, juftlikda, kichik guruhlar bilan tashkil etish mumkin.
Diagramma bo'yicha ikki mahsulot YalM va YaMMni so- lishtiraylik.
X- YalM, Y-YaMMning farqlanuvchi xususiyatlari bo'lsin. XY-esa umumiy jihatlari. •
Har ikkala mahsulotning umumiy jihatlari — XY quyidagilar:

Har ikkisi ham yil davomida yaratilgan pirovard mahsulot, boshqacha aytganda tovar va xizmatlar.
Har ikkisi ham joriy narxlarda hisoblanadi.
Har ikkisi ham makroiqtisodiy ko'rsatgich, mamlakatning iqtisodiy qudratini ko'rsatadi.
Har ikkisining tarkibi bir va boshqalar.

Farqlari:
X, ya’ni YalM — resurslar manbaidan qat’i nazar, mamlakat hududida yaratilgan pirovard mahsulot, YaMM, ya’ni Y esa mamlakatning resurslari (mehnat, kapital, tadbirkorlik) qayerda joy- lashtirilishidan qat’i nazar, ular evaziga yaratilgan pirovard mahsu- lotdir. Xuddi shunday tarzda:

yalpi ichki mahsulot (YalM - X), yalpi milliy mahsulot

(YaMM -Y), sof milliy mahsulot (SMM - Z)ning umumiy tomonlari;

yalpi ichki mahsulot (YalM - X), yalpi milliy mahsulot (YaMM -Y)ning umumiy tomonlari;
yalpi milliy mahsulot (YaMM -Y), sof milliy mahsulot (SMM - Z)ning umumiy jihatlari;
yalpi ichki mahsulot (YalM - X), sof milliy mahsulot (SMM - Z)ning umumiy jihatlari;
yalpi ichki mahsulot(YaIM — X) ning farqdanuvchi jihatlari; - '
yalpi milliy mahsulot (YaMM -Y)ning farqlanuvchi tomonlari;
sof milliy mahsulot (SMM - Z)ning farqlanuvchi jihatlari ko'rsatiladi.

Boshqa iqtisodiy kategoriya va tushunchalami, hodisalaming ham shunday tarzda umumiy jihatlari va farqlarini o‘rganish mumkin.

Download 1,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: