D r. X. Djuraev, Sh. Yu. Djabbarov, B. M. Umirzakov tarmoq protokollari

 
Nazorat savollari 
 
1.
Tarmoqlararo almashinuv protokollari nima? 
2.
TCP va UDP protokollarining farqi nimada? 
3.
ICMP protokoli nima uchun ishlatiladi? 
4.
Paketlarni qabul qilinishi qanday amalga oshiriladi? 
5.
Real vaqtda qanday protokollar ishlatiladi? 
6.
QoS sinflari nimaga javob beradi? 
7.
Xizmat ko‗rsatish sifat ko‗rsatkichlari qanday tekshiriladi? 
8.
IP - telefoniya qaysi protokollar bilan ishlaydi? 
9.
RTP protokoli qachon ishlatiladi? 
10.
RTCP protokolining asosiy vazifasi nimadan iborat? 
11.
RSVP protokolining ishlatilishini tushuntirib bering? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

105 
5.
 
MA’LUMOT UZATISH TARMOQLARIDA AMALIY VA 
HIMOYALANGAN TARMOQ PROTOKOLLARI
 
5.1.
Amaliy pog‗ona protokollari: Telnet, FTP va TFTP, NTP 
Amaliy pog‗ona protokollari - bu ilova dasturlari bo‗lib, qo‗llanilishi 
jihatdan turli vazifalarni bajaradi. Masalan: Telnet qurilmalarga uzoqdan ulanishni 
ta‘minlaydi. FTP va TFTP protokollari esa serverga ma‘lumotlarni uzatish va 
qabul qilish uchun ishlatiladi.
Lokal tarmoqlarda telnetni qisqa vaqt uchun ishlatish mumkin. Telnet 
eskirgan protokol hisoblanib, qurilmalar o‗rtasida ishlashda shifrlanmagan xavfsiz 
ma‘lumot ko‗rinishiga o‗xshaganday identifikatsiya axborotlari (foydalanuvchi 
nomi va paroli) ochiq uzatiladi. SSH uzoqdagi qurilmalar bilan bog‗lanishda 
himoyani ta‘minlaydi. Qurilmalarni autentifikatsiya (foydalanuvchi nomi va 
paroli) ma‘lumotlarini ishonchli shifrlaydi. Shuningdek qurilmalar o‗rtasida 
uzatilayotgan ma‘lumotlarni ham himoyalaydi. SSH TCP-port 22 ni,Telnet TCP-
port 23 ni ishlatadi.
5.1 – rasmda begona shaxs Wireshark dasturi yordamida paketlarni ko‗rishi 
mumkinligi keltirilgan. Telnet oqimida foydalanuvchi nomi va parolini ushlashi 
mumkin. 

---

106 
5.1 - rasm. Telnetni Wireshark dasturi yordamida ushlash 
5.2 – rasmda begona shaxs himoyalanmagan telnet seansida 
administratorning nomini va parolini ushlashi mumkinligi keltirilgan. 
5.2 – rasm. Himoyalanmagan telnet seansida administratorning nomini va parolini 
ushlash 

---

107 
5.3 – rasmda SSH seansini Wireshark dasturi yordamida ko‗rish 
ko‗rsatilgan. Begona shaxs administratorning qurilmasini IP manzili yordamida 
seansni kuzatishi mumkinligi keltirilgan. 
5.3 – rasm. SSH seansini Wireshark dasturi yordamida ko‗rish 
5.4 – rasmda SSH protokoli yordamida foydalanuvchi nomi va paroli 
shifrlangan ko‗rinishi keltirilgan. 
5.4 – rasm. SSH protokoli yordamida foydalanuvchi nomi va paroli 
shifrlangan ko‗rinishi 

---

108 
SSH protokolini ishlashi uchun kriptografik funksiyalarga va imkoniyatlarga 
(shifrlash) ega bo‗lgan IOS dasturiy ta‘minotli kommutatorlar kerak bo‗ladi. 
Kommutatorda