D r. X. Djuraev, Sh. Yu. Djabbarov, B. M. Umirzakov tarmoq protokollari

Nomlanishi 
Vazifasi 
T.120 
Mavjud vaqtda konferensiyalarni uzatish 
H.320 
ISDN Videokonferensiyasi 
H.323 
Paketli kommutatsiya tarmoqlarida multimediya aloqalari. 
H.324 
Past tezlikdagi ma‘lumotlarni uzatish kanallari orqali video, 
audio 
aloqa, 
masalan: 
kommutatsiyaviy 
modem 
bog‗lanishlari orqali. 
OSP 
XML tili asosida IP jo‗natmani ta‘minlaydigan, ochiq xatti 
xarakatlar protokoli. 
SIP 
VoIP yulaklari va foydalanuvchining yakuniy jihozlar uchun 
aloqa seanslarini ko‗zdan kechirish protokoli 
RSVP 
Foydalanuvchining 
paketli 
jo‗natmalar 
ustivorligini 
ta‘minlovchi zahiralarni saqlash protokoli 
RTP 
Mavjud vaqtda audio va videolarni uzatilishini ta‘minlovchi 
mavjud vaqt protokoli 
MGCP 
Media yulaklarni boshqarish protokoli, turli xizmatlardagi 
ma‘lumotlar paketini boshqarishni olib borilishini aniqlaydi 
LDAP 
Kataloglarga kirishning soddalashgan protokoli, u tarmoqda 
ma‘lumotlarsiz universal manzillashni ta‘minlaydi. 

---

88 
Hozirgi kunda standartning yangi nushasi tayyorlanmoqda. Bunda H.323 – 
yulaklararo aloqani tashkil etish va faksimil aloqa tarmog‗i paketlarini yaratilishi 
tasvirlanadi. Zamonaviy telefon aloqasida keng tarqalgan, ikkinchi chaqiruv 
haqidagi ogohlantirish va ma‘lumot rejimi vazifalari haqida ham gap bormoqda. 
Yangi standart nushasi telefon bilan bog‗liq vazifalardan tashqari, tarifikatsiya 
maqsadida seans ko‗rsatkichlarini inobatga olish imkonini beradigan usullar, IP-
manzillar o‗rniga abonent ismlaridan foydalanish uchun sharoit yaratadigan 
kataloglar qo‗shiladi.
H.323 standarti turli xildagi tarmoqlarda multimediya-aloqalarini tashkil 
etadigan H.32x ko‗rsatmalar oilasiga mansub, bular: 
-
H.320 - qisqa yo‘lakli raqamli kommutatsiya tarmoqlari; 
-
H.321 – keng yo‘lakli ISDN va ATM tarmoqlari; 
-
H.322 – o‗tkazish yo‘lagi kafolatlangan paketli tarmoqlar; 
-
H.324 – umumiy foydalanishdagi telefon tarmoqlari. 
H.323 standartini ishlab chiqilishining asosiy maqsadlaridan biri, boshqa 
turdagi tarmoqlar bilan multimediya aloqalarini ta‘minlash hisoblanadi. Bu vazifa 
ma‘lumotlarni to‘plash va signallarni uzatishni ta‘minlovchi yulaklar yordamida 
bajariladi. Standartga moslik sharti bilan turli imkoniyatdagi qurilmalar bir - biri 
bilan birga xarakatlanishi mumkin. Masalan, video ma‘lumotli terminallar audio 
konferensiyalarda ishtirok etishi mumkin. 
Boshqa standartlar majmui multimediali aloqa uchun H.323 tavsifi istalgan 
ko‗rinishdagi ko‗p nuqtali bog‗lanishdan «nuqta-nuqta» bog‗lanishgacha 
ishlatiladi. Bu standartlarning asosiy komponentlari 3.5 - jadvalda keltirilgan. 
H.323 standarti ohirgi qurilmalarni boshqa standart bilan bog‗liqligini 
aniqlaydi. Telefon tarmoqlarida kommutatsiya kanallari va kommutatsiya paketlari 
kesishmasida paydo bo‗ladi. H.323 tarmoq standarti boshqa turdagi H.32x tarmoq 
bilan bog‗liqdir. 

---

89 
3.5 - jadval