D. Q. Usmanova

Tartibga soluvchi schyotlar 
Tartibga soluvchi schyotlar mablag‘larning baholanishi yoki mablag‘lar 
manbalarining summalarini tuzatish (korrektivlash) uchun mo‘ljallangan. Bu erda 
tuzatish joriy buxgalteriya hisobi tizimidagi asosiy schyotlardan tashqari u bilan 
bog‘langan alohpda echyot kiritish va uning summasini mazkur ob’ektning katta-
kichikligini topish maqsadida asosiy schyotning summasidan ayirish yo‘li bilan 
amalga oshiriladi. 
Tartibga soluvchi schyotlardan foydalanish hisob ob’ektlarini har tomonlama 
tavsiflovchi real hisob ma’lumotlarnni olish zaruriyatidan kelib chiqqan. 
Tartibga soluvchi schyotlar tegishli ob’ektlar bo‘yicha har bir ob’ektni ikki xil 
summada (baholanishda) aks ettiruvchi ikki ko‘rsatkichga ega bo‘lishlik imkoniyatini 
beradi. 
Tartibga soluvchi schyotlar kontrar, to‘ldiruvchi va kontrar-to‘ldiruvchi 
schyotlarga bo‘linadi. 
Kontrar schyotlar tartibga solinuvchi ob’ektlarning haqiqiy hajmini tartibga 
soluvchi summani ushbu ob’ektning dastlabki baholanishidan ayirib tashlash yo‘li 
bilan aniqlash uchun xizmat qiladi. Ularning ikki turi bo‘ladi: kontraktiv va 
kontrpassiv. Kontraktiv schyotlar asosiy aktiv schyotlarga qarama-qarshi qo‘yiladi va 
passiv hisoblanadi. Kontrpassiv schyotlar, aksincha, asosiy passiv schyotlarga 
qarama-qarshi qo‘yiladi va aktiv hisoblanadi. 
Kontraktiv schetga misol kilib «Asosiy vositalarning eskirishi» schyotini olish 
mumkin. Bu schyot yordamida olinadigan ko‘rsatkichlar xususiyatini aniqlash uchun 
u bilan bog‘liq bo‘lgan boshlang‘ich qoldiq summani «Asosiy vositalar» schyotini 
olamiz.