D. Q. Usmanova

3.3.Buxgalteriya schyotlarini turkumlanishi. 
Iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra 
a)Asosiy schyotlar. 
Asosiy schyotlar mablag‘lar turlarining (aktiv) mavjudligi 
va harakati ustidan hamda ularning manbalarini (passiv) nazorat kilish uchun 
ishlatiladi. Barcha asosiy schyotlarda korxonalar mulkining hisobga olinishi 
amalga oshiriladi. Asosiy schyotlarning xususiyati shundan iboratki, agar ularda 
qoldiq mavjud bo‘lsa, ularning hammasi balans tarkibiga kiritiladi. 
O‘zining tuzilishi va kanday maqsadga mo‘ljallanganligiga qarab asosiy 
schyotlar asosiy aktiv, asosiy passiv schyotlarga bo‘linadi. 
Asosiy aktiv schyotlarning ta’rifi 
D-t 
K-t 
Boshlang‘ich qoldiq. 
Moddiy va pul mablag‘lari yoki 
ushbu 
korxonvalariga 
bo‘lgan 
mablag‘lar kirimi (kelib tushishi), 
shuningdek 
debitorlarning 
ushbu 
korxonvalariga qarzining ko‘payishi 
Asosiy va oborot-mablag‘lar sarfini 
(chiqib ketishi yoki debitorlik qarzning 
uzilishi) 
Debet oxirgi qoldiq 
 
Asosiy passiv schyotlarning ta’rifi 
D-t 
K-t 
Oborot 
kapitalning 
kamayishi 
(korxonalardan ilgari unga berilgan 
mablag‘larning 
olib 
qo‘yilishi), 
moliyalashning hisobdan chiqarilishi 
(undan 
foydalanish 
natijasida), 
korxonalar 
majburiyatlari 
yoki 
qarzlarning kamayishi (uzulishi) 
Boshlang‘ich qoldiq. 
Korxonalarning mavjud fondi, olgan 
moliyaviy majburiyatlari yoki qarzi. 
Oborot (oborot) - korxonalar fondining 
ko‘payishi 
(ushbu 
korxonalarga 
qo‘shimcha 
qo‘yilmalar, 
fondga 
ajratmalar), 
majburiyatlar 
yoki 
qarzlarning ko‘payishi 
Kredit oxirgi qoldiq 

---

77