Д ей л карнеги сабот ортидаги манзил Сиз излагай китоб

ларини оқламоғимиз лозим ».
С и зни нгча, б у гаплар ҳозиргина айтилганидек, янги 
т у ю л са керак? Л екин б у мулоҳазалар тадқиқотчилар- 
н и н г ф и к р и ч а, Т е о д о р П ар к ер , Х е й н , В е б с т е р д а н  
ўзлаш тирилган. В еб стер : «Х алқ ҳоким ияти б ев о си та  
халқ то м о н и да н яратилиб, улар о л д и д а м а съ у л » , д е - 
ган фикрни ў тти з йил м уқ ад дам Ж ей м с М о н р о да н  
ўзл аш ти р ган д е й и ш а д и . М о н р о эс а б еш аср аввал 
ўтган У икли ф ни нг М уқ аддас к и тоб тар ж и м аси н и н г 
с ў з б о ш и си д а ёзган экан. У нда: «И н ж и л халқ ҳок и - 
мияти уч у н , халқ у ч у н халқ то м о н и д а н бош қарилади» 
дей и л ган . Э нди қаранг. Бу фикрни ўш а вақт ҳ и с о б и - 
д а эрам издан аввалги тўр т ю з йил м уқ аддам А ф и н а 
фуқаролари ол ди да К леон гапирган экан: «Ҳокимият 
халқники, ҳукмрон халқни халқ учун бош -қаради»! Ана 
энди ўйлаб кўринг. Янги гаплар ж уда кам. Буни кўп
28

---

китоб ўқиган кишилар билиш ади. Бир хил фикрлар ке- 
сиш уви неча-неча асрлар фарқида рўй бери б келади...
И нсоният китоб пайдо бўлганидан бери уни ўқиш би ­
лан машғул. Ҳар ким ў з нутқининг равон бўлиш ини хоҳ- 
ласа, китоб ўқиб, сўз бойлигини ош ириб бориш и лозим.
Брайт ўн беш ёш га кирганида ш ароит оғирлигидан 
ўқиш ни таш лаб, фабрикада ишлашга м аж бур бўлган. 
Ш у тариқа унин г мактабда ўқиш ни давом эттириш им- 
конияти бўлмаган. А м м о у улғайган сари мустақил ра- 
виш да китоб мутолааси билан ш уғулланди. У кейинча­
лик ш ундай ёзган эди: «М ен кутубхонага кирар экан- 
ман, қарш имдаги китобларни ўқиб тугатиш учун ум-