D. D. Safarova sport morfologiyasi


muskulning giperfunksiyasi



Download 3,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/173
Sana01.01.2022
Hajmi3,81 Mb.
#305373
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   173
Bog'liq
sport morfologiyasi

muskulning giperfunksiyasi
 deyiladi. 
Odam organizmi yaxlit bir sistema bo ‘ lib, bir tizimdagi o ‘ zgarishlar 
boshqa tizimlarda ham struktur o‘zgarishlarga olib keladi. Demak, 
morfologik  o‘zgarishlar  nafaqat  suyak-muskul  tizimlarda,  balki 
qon-aylanish,  nerv,  nafas  olish,  endokrin  tizimlarda  kuzatiladi. 
Sport  amaliyotida  sportchilarga  mashqlanish jarayonida  dinamik 
va  statik  yuklamalar  beriladi.  Murabbiylar  tomonidan  statik  va 
dinamik yuklamalar hamkor holda qo ‘ llaniladi. Agar bu yuklamalar 
alohida holda berilsa, unda muskul tizimida 3-jadvalda ko‘rsatilgan 
o‘zgarishlar kuzatiladi:
XVIII  asrda  jismoniy  yuklar  ta ’sirida  muskullarda  adap- 
tatsiya  jarayoni  gipertrofiya  y o ii  bilan  o ‘tishi  aniqlangan 
edi. 
Gipertrofiya
  deb  a ’zoning  hajmini  oshishga  aytiladi. 
A’zoning  hajmining  ortishi  uning  tarkibiga  kiruvchi  hamma 
tuzilmalaming hajmini oshishi hisobiga rivojlanadi. Adaptatsiya 
jarayonining  ikkinchi  y o ii  -   bu  giperplaziya. 
Giperplaziya
 
deb  a ’zoni  tashkil  etuvchi  tuzilmalaming  miqdoriy  ortishiga 
aytiladi.  Giperplaziyada  hujayralaming  mitoz  yoki  amitoz
47


yo‘li  bilan  b o ‘linishi  orqali  a ’zo  tuzilmalarining  miqdori 
oshadi.  Ilmiy adabiyotlarda muskullaming  adaptatsiya jarayoni 
nafaqat  gipertrofiya,  giperplaziya  yo‘li  bilan  ham  o ‘tadi  degan 
tushunchalar yuritiladi.
Professor  N.Z.  Gudz  tomonidan  o ‘tkazilgan  tekshirishlarga 
ko‘ra,  giperplaziya  muskul  tarkibidagi  tolalar  ichida  uzunasiga 
ketgan yoriqlaming paydo bo‘lishi bilan boshlanadi.  Bu yoriq bu- 
tun tola bo‘ylab tarqalib, muskul tolasini ikkiga boiadi. Yangi hosil 
boigan  qiz  tolalar  atrofidan  biriktimvchi  to‘qimali  parda  hosil 
boiadi  va  ikkita  tola  bir-biridan  ajraladi.  Muskul  tarkibidagi  bir 
nechta tolalaming uzunasiga qarab boiinishi, tolalaming umumiy 
sonining  ortib  borishiga  olib  keladi.  Lekin,  tolaning  uzunasiga 
boiinishi,  hujayraviy  boiinishning  turi  deb  hisoblab  boim aydi. 
Eslatib  o‘tish lozim,  skelet muskulaturasi ko‘ndalang-targ‘il mus- 
kul to‘qimasidan tuzilgan.
To‘qima  degan  atama  shartli,  chunki  skelet  muskulaturasi 
simplastik  tuzilma  boiib,  hujayralardan  emas,  tolalaridan  tu- 
zilgan.  Mitoz  yoki  amitoz  boiinishda  bitta  yadro  tarkibidagi 
xromosomalar  yoki  DNK  holidagi  irsiy  material  qiz  hujayralari- 
da  teng  taqsimlanadi.  Muskul  tolaning  tarkibida  esa  sarkolemma 
tagida  ko‘p  miqdorda  tizim  holda  yadrolar  joylashgan.  Hech 
qanday hujayraviy boiinish bunday tuzilmada sodir b o ia  olmaydi. 
Lekin skelet muskulaturasida giperplaziya kuzatiladi va bu jarayon 
boshqacha  y o i  bilan  ketadi.  Muskul  to‘qimaning  tarkibida yosh, 
yetilmagan  mioblastlar  kurtakchalar  shaklida  uchraydi.  Ana  shu 
mioblastlar  takomili  va  voyaga  yetishi  natijasida  giperplaziya 
jarayoni muskullarda sodir boiadi.

Download 3,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   173




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish