D. D. Safarova sport morfologiyasi

Dermatoglifika. 
Odamning yuz va qo‘l kaft barmoqlari yuzasi 
turli  va  murakkab  naqshlar hosil  qiluvchi  chiziqlar bilan  qoplan- 
gan.  Naqshlaming hosil boiishida terining 2 qavati  ishtirok etadi: 
bular  shox  qavatining  hosil  qiluvchi  -   epidermis  va  biriktiruvchi 
to‘q im a- derma qavati. Epidermisning bo‘rtib chiqqan qismi ostida 
biriktiruvchi to‘qima so‘rg‘ichsimon o‘simtalari joylashgan b oiib, 
bulaming ichiga qon tomirlari, nerv tuzilmalari va teri bezlarining 
chiqaruv  naylari  kiradi.  Har  bir  odam  teri  naqshlari  o‘ziga  xos 
shaxsiy xususiyatlariga ega b o iib , qadimgi zamonlardan ahamiyat 
berilgan.  Taxmin  qilinishicha,  qadimgi  Xitoy  davlatida  barmoq 
izlaridan shaxsni aniqlash uchun foydalanilgan.
1823-yildan  chex  anatomi  Ya.  Purkine  Yevropada  ilk  bor 
tarqalgan barmoqlaming klassifikatsiyasini yaratgan. U o ‘z asarida 
maymun  va  odamlar  barmoqlari  yuzasida  2  xil  teri  naqshlari 
borligini  aniqlagan.  Ammo bu asar ilmiy dunyoda XIX asrdagina 
tanilgan.  U.  Gershel  va  G.  Folds  tomonidan  (1880-yilda)  sud 
tibbiyoti  amaliyotiga  jinoyatchilaming  q o i  panjalarining  izlari 
yordamida  ro‘yxatga  olish  kiritilgan.  Ingliz  olimi  Dalton  1892- 
1895-yillardagi  ilmiy  ishlarida  teri  naqshlari  klassifikatsiyasini 
takomillashtirgan  va  uni  ommaviy  ilmiy  izlanishlar  uchun  qulay 
holatga  keltirgan  hamda  qo‘l  teri  naqshlarini  irsiyat  qonuniyat- 
larini o‘rganishda va egizaklami bir zigotalik yoki har xil zigotalik 
boiishini aniqlashda ishlatilishi tavsiya qilingan.
Teri  naqshlarini  o‘rganuvchi  fanni  G.  Kammins  va  Ch.  Midlo 
“dermatoglifika”  deb  nomlashni  tavsiya  etishgan.  Dermatogli- 
fika  atamasi  ilmiy  adabiyotga  rasmiy  ravishda  1926-yili  Ame- 
rika  anatomlari  assotsiatsiyasining  42-sessiyasida  kiritilgan.  Der- 
matoglifik  ko‘rsatkichlariga  m aium   baho  berishda  yagona  va 
umumiy uslubning ishlatilishi eng katta ahamiyatga ega.
126

---