D boboxonova, M. Sobirova
Download 231,49 Kb. Pdf ko'rish
|
ozbek adabiy tili fani
|
2 «O`zbek adabiy tili»fani asosida tuzilgan mazkur metodik tavsiyalar bakalavr yo`nalishidagi o`zbek tili va adabiyoti fakulteti talabalariga mo`ljallangan. Qo`llanmada talabalarga «O`zbek adabiy tili»dan kurs ishlarini bajarish va himoya qilish yo’l-yo’riqlari ko’rsatilgan. Ishni sifatli hamda talab darajasida bajarish uchun so’nggi yillarda chiqarilgan ilmiy adabiyotlar tavsiya etilgan. Mualliflar: D. Boboxonova fil.fan.nom. dotsent. M. Sobirova ped.fan.nom. dotsent. Muharrir: Abdulhamid Nurmonov Andijon davlat universiteti professori, fil.fan. doktori Taqrizchilar: H. Usmonova fil.fan.nom. dotsent. Sh. Abdurahmonov fil.fan.nom. Metodik qo`llanma O’zbek tili va adabiyoti kafedrasi (4- bayonnoma, 28 yanvar 2009 yil), O’zbek va rus tillari fakul’teti o’quv-uslubiy kengashi (5-bayonnoma 28 yanvar 2009 yil) NamDU o`quv-uslubiy Kengashi ( 10-bayonnoma, 19 may 2009 yil) yig’ilishlarida muhokama qilingan va nashrga tavsiya etilgan.
3 KIRISH
Universitetlarning o`zbek tili va adabiyoti yo`nalishidagi bakalavrlari o`quv rejasi bo`yicha I-II-III-IV kurslarda «O`zbek adabiy tili»dan kurs ishi yozadilar. «O`zbek adabiy tili»dan yoziladigan kurs ishi mutaxassislikka erishish jarayonining muhim bosqichi bo`lib, talabalarning fan yuzasidan bilimlarni puxta o`zlashtirishga yordam berib qolmay, balki ularda ijodiy izlanish ko`nikmalarini shakllantirishga, mustaqil ishlashga o`rgatishda muhim ahamiyat kasb etadi. Talabalar mustaqil ish jarayonida u yoki bu mavzuga doir dalillarni o`rganish bilan bir qatorda o`zlari to`plagan til dalillarining muhim xususiyatlarini ham mustaqil tahlil qiladilar. Hozirgi davrda milliy tillarning xususiyatlarini, taraqqiyot qonuniyatlarini o`rganish va kelajagi haqida g`amxo`rlik qilib kelmoqda. Mustaqillikka erishilgandan so`ng, universitetlarning filologiya fakulteti talabalari uchun hozirgi o`zbek adabiy tilidan kurs ishlari tematikasi yo`qligi achinarli holdir. Bu holatni hisobga olgan holda mazkur kurs ishlari tematikasi tuzildi. Metodik tavsiyalar ikki qismdan iborat: 1. Kurs ishini yozishga doir metodik ko`rsatmalar. 2. Kurs ishi tematikasi. 4 KURS ISHI YOZISHGA DOIR METODIK KO`RSATMA Universitetlarning o`zbek tili va adabiyoti fakultetlarida tahsil ko`rayotgan talabalar o`quv rejasiga muvofiq kunduzgi bo`lim I, II, III, IV kurslarda «O`zbek adabiy tili»dan kurs ishi yozadilar va uni kafedraning maxsus yig`ilishida himoya qiladilar. Talaba ma`lum mavzu bo`yicha lingvistik adabiyotlarda bayon etilgan fikrlar haqida o`z mulohazalarini bildirish bilan birga, badiiy adabiyot hamda kundalik vaqtli matbuotdan to`plagan materiallarini ham tahlil qiladi, bu til dalillariga o`z munosabatlarini ham bildiradi. Buning uchun ishni yozishda ko`rsatilgan adabiyotlardan to`liq foydalanish lozim. Ishni yozish jarayonida yoritilgan lingvistik tahlillar va umumiy xulosalarning asosiy mazmuni 5-10 minutlik ma`ruza orqali yig`ilish ahliga yetkaziladi. Kurs ishi mavzulari tavsiyanomasiga ___ ta mavzu kiritildi. Bu mavzular «O`zbek adabiy tili»ning barcha bo`limlari bo`yicha tuzildi. Ishga rahbar etib tayinlangan o`qituvchi ma`lum darajada kurs ishiga ijodiy yondashishi, mavzuni o`zgartirishi, masalan, biror badiiy asar misolida yoki uning stilistik xususiyatlariga burib yuborish ham mumkin. Talabaga bir qadar oson bo`lsin uchun mavzuga taxminiy reja berildi. Bu rejani ham qat`iy deb tushunilmasligi lozim. Adabiyotlar bilan tanishib, materiallar to`planib, ular tasnif qilib bo`lingach, ishning borishiga qarab, reja o`zgartirilishi mumkin. Ishni yozish uchun, birinchidan, darslik va qo`llanmalardan mavzuga doir ma`lumotga ega bo`linadi, ikkinchidan, ishga asos bo`ladigan material badiiy adabiyot va kundalik matbuot tili namunalaridan to`planiladi. Bunda ham rahbar o`qituvchi mavzuning xarakterini hisobga olgan holda biror adib ijodi (yo proza, yo poeziya janridagi asarlar) yoki ma`lum davrlar bo`yicha ayrim asarlarning, matbuot namunalarining tanlab olinishiga e`tibor beradi. 5 Har bir til dalili (misollar) ma`lum kartochkalarga olinadi. Kartochkada kerakli so`z yoki forma gap ichida keltiriladi, til dalilining osti chiziladi, ajratib yozilsa ham bo`ladi. So`ngra muallif, asar nomi, nashr etilgan yili, sahifasi (agar mahalliy matbuot tilidan olingan bo`lsa, matbuot turi ko`rsatiladi. Agar biror asarning o`zidangina misollar olinsa, muallif, asar nomi, nashr etilgan yil keyingi kartochkalarda aks etmasa ham bo`ladi, ularni tekshirib ko`rish imkoni tug`iladi va ishonarli bo`ladi. Kurs ishi mavzulari tavsiyasiga bevosita mavzuga oid bo`lgan maxsus adabiyotlardan tashqari uning oxirida mustaqil ishlash, o`rni bilan ulardan unumli foydalanish uchun yana bir qator adabiyotlar ham ilova qilindi. Jumladan, mumtoz ijodkorlarning ayrim asarlari, rus va o`zbek tilshunosligi bo`yicha darslik, qo`llanma, bir qator monografiyalar dalillarni taqqoslash-qiyoslash uchun turkiy tillarga doir ba`zi adabiyotlar, shuningdek, o`zbek tili tarixiga oid ishlar, nihoyat, grammatik terminlar izohini chuqurroq anglab olish maqsadida ba`zi bir lug`atlardan namunalar ham keltirildi. Bulardan tashqari, ishni yozishda «O`zbekcha- ruscha» (1959), «Ruscha-o`zbekcha» (besh tomlik, 1950-1955), «O`zbek tilining izohli lug`ati» (1981), A. Hojiyev «Lingvistik terminlarning izoqli lug`ati» (1985) lug`atlar va «O`zbek Milliy ensiklopediyasi»dan ham foydalanish mumkin. To`plamning oxirida ayrim monografiya, qo`llanma, darslik va lug`atlar ro`yxati berilganligini hisobga olib, variantlarda shularga tegishli sahifalarni ko`rsatmadik. Shuning uchun talaba variantiga oid fikrlarni bu adabiyotlardan o`zi qarab olishi lozim. Shu toifa adabiyotlardan unumli foydalanish talabalarning bilim doirasini kengaytirishi, o`zbek tili materiallarini turkiy tillar, til tarixi bilan qiyoslash imkonini ham yaratadiki, shubhasiz, bu bilan ish qiymati nazariy va amaliy jihatdan yanada ortadi. Har bir maktab, tuman, shahar, oliy o`quv yurtlarida boy kutubxona fondlari mavjud bo`lgan hozirgi sharoitda bu adabiyotlarni topish qiyin emas.
6 KURS ISHINI BAJARISHDA QAT`IY RIOYA QILINISHI KERAK BO`LGAN TALABLAR QUYIDAGILAR: 1. Ko`rsatilgan maxsus lingvistik adabiyotlardagi mavzuga oid fikrlarning ilmiy jihatdan ishlatilishini bayon etishga erishish. Bunda talaba mavzuga oid fikrlar bor-yo`qligini, mualliflarning unga turlicha qarashlarini bayn etib, o`z munosabatlarini ham bildirish orqali adabiyotlarga tanqidiy yondoshishi, ishning muammoli tomoniga e`tibor berishi lozim. 2. Til xususiyatlarini aks ettiruvchi to`plangan dalillarni tahlil qila bilish. Bu o`rinda materiallarni tahlil qilish orqali ularni asosiy belgi- xususiyatlariga ko`ra tavsif etish, chog`ishtirish, tegishli ilmiy xulosalar chiqarish, umumlashtirishga erishish talab qilinadi. 3. Ishlanayotgan mavzuning nazariy va amaliy ahamiyatini aniq ko`rsatishga erishish. Talaba mavzuning asosiy qoidalarini maktab hayoti uchun qanchalik ahamiyatga egaligini uqtirishi mumkin. Bu bilan o`rganilayotgan mavzu maktab praktikasiga bog`lanadi, ishning qiymati yanada ortadi. 4. Ayrim variant mavzularning badiiy nutq uchun ahamitini ajratib ko`rsata bilish. 5. Ishni yozishda mustaqillikka erishish talab qilinadi. Bu holat talabaning ayrim maqola yoki kitobdan ko`chirib olmasligini (tegishli sitatadan tashqari) taqozo etadi. Talaba – muallif adabiyotlardagi va o`zi bayon qilayotgan fikrlarga ongli munosabatda bo`lib, ularni tushunib yozsa, shubhasiz, ishda ijodiylik ta`minlanadi, uning qiymati ortadi. 7 6. Ishning sifatiga ham alohida e`tibor berish kerak. Avvalo, ish adabiy tilda yozilishi, statistik, punktuatsion va orfografik xatolardan holi bo`lishi lozim. Qaysi lingvistik dalil haqida fikr yuritilayotgan bo`lsa, o`sha qo`shimcha va so`zning osti chizib qo`yiladi. Satr boshidan yozilishi lozim bo`lgan o`rinlarga ham e`tibor beriladi. Xullas, ishning tili, stili, savodi pishiq bo`lishi talab qilinadi. Qolaversa, ishning birinchi betida reja aks etishi, uning qismlari alohida-alohida bayon qilinishi zarur, ish oxiriga adabiyotlar ro`yxati (variantdagi tartibda) ilova qilinadi. Keltirilgan sitatalar qo`shtirnoqqa olinishi shart. 7. Ishni tashqi tomondan rasmiylashtirish. Bunda ham tegishli qoidalarga amal qilinadi. Masalan, birinchi bet (muqova) shunday rasmiylashtiriladi:
8 O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI Namangan Davlat Universiteti ___________________ fakulteti «___» kurs «_____» guruh talabasi ______________________ning «__________________» fanidan yozgan Mavzu: ______________________________ Topshirdi: ________________ Qabul qildi: ________________ Namangan-2008 yil
9 8. Himoyaga tayyorlanish. Bunda qilingan ishdagi asosiy o`rinlar yig`ilishda gapirib beriladi. Oldindan tayinlab qo`yilgan taqrizchilarning ish haqidagi fikr va mulohazalari eshitiladi, ilmiy rahbarning taqrizi tinglanadi, so`ngra ish baholanadi. Bular yig`ilish bayonnomasida quyidagicha aks ettiriladi. «Tasdiqlayman» kafedra mudiri _______________________ «___» ___________200__ yil. Namangan Davlat Universiteti O`zbek tili va adabiyoti kafedrasi ______________________________ fanidan o`tkazilgan kurs ishi haqida BAYONNOMA «____» _________200__ yil ___________________________________________ (talabaning ismi va familiyasi) ___________________________________________ __________ kurs ___________guruh Kurs ishining Mavzusi_____________________________________ ___________________________________________ Kurs ishi haqida ilmiy rahbar xulosasi_____________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ 1. Ishni bajarish jarayonidagi talaba faolligi uchun _________________ ball 2. Ishning mazmuni va ish uchun _________________ ball 3. Himoyasi uchun _________________ ball Umumiy __________________ ball Baho
__________________ Ilmiy rahbar_________________________________ 10 KURS ISHI MAVZULARI 1-Mavzu: Hozirgi o`zbek adabiy tilida neologizmlarning ko`rinishlari Reja:
1. Tarixiylik jihatidan o`zbek tili leksikasi qatlamlari. 2. Neologizmlar haqida qisqacha ma`lumot. 3. Neologizmning ko`rinishlari: a) lug`aviy neologizm; b) grammatik neologizm; v) semantik neologizm. 4. Lug`aviy neologizmning turlari: a) leksik neologizm; b) frazeologik neologizm. 5. Neologizmlarning paydo bo`lish yo`llari. 6. Neologizmdan stilistik vosita sifatida foydalanish. 7. Xulosa. ADABIYOTLAR:: 1. Ona tili – davlat tili. Toshkent. “Adolat” 2004 yil. 2. Abdullayev F. Hozirgi zamon o`zbek adabiy tili va uning rivojlanish yo`llari qahida, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1985, ¹3. 3. Abdullayev F. Milliy tillarning rivojlanishida umumiy va xususiy momentlar, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1976, ¹1. 4. Asfandiyorov I.U. Tillarning boyish manbalari, «Sovet maktabi» jurnali, 1986, ¹1, 23-24-betlar. 5. Gulomov H.G`., Xolmurodov A. O`zbek tili leksemasining boyishi, «Sovet maktabi» jurnali, 1981, ¹6, 34-35-betlar. 6. Berdaq Yusuf. Turkcha – o'zbekcha va o'zbekcha–turkcha lug'at. - Toshkent: «O'zbekiston», 1993.
11 7. Abduraxmonov G'., Mamajanov S. O'zbek tili va adabiyoti. – Toshkent: «O'zbekiston». 1995. 3-34-betlar. 8. Zaki Validiy. O'zbek urug'lar. // O'zbegim. «Vatan» seriyasida.- Toshkent, 1992. 110-113-betlar. 9. Isxoqov F. Eski o'zbek tili va yozuvi.-Toshkent: «O'qituvchi», 1995. 10. To'ychiboyev B. O'zbek tilining taraqqiyot bosqichlari.- Toshkent: «O'qituvchi», 1996. 11. Hamdamov J. O'zbek tili tarixi. -Samarqand, 1999. 12. Irisqulov M. Tilshunoslikka kirish. - Toshkent: «O'qituvchi». 1992.
13. Raxmonov N. Turk xoqonligi. -Toshkent: A. Qodiriy nomidagi xalq meros nashriyoti, 1993. 14. Zamonaviy tilshunoslik va xorijiy tillar o’qitishning dolzarb masalalari. Xalqaro konferensiya materiallari. Toshkent. O’zDJTU, 2008 yil. 2-Mavzu:
So`z birikmasi va gap bo`laklari Reja: 1. Sintaksis haqida ma`lumot. 2. So`z birikmasi haqida ma`lumot. 3. So`z birikmasining so`z, sintagma va gapdan farqi. 4. Ergash so`z bilan bosh so`zning birikish usullari: a) boshqaruv; b) moslashuv; v) bitishuv. 5. Gap bo`laklari. 6. Bosh bo`laklar: a) ega; 12 b) kesim. 7. Ikkinchi darajali bo`laklar: a) to`ldiruvchi; b) aniqlovchi; v) hol. ADABIYOTLAR:: 1. Jamolxonov X. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Toshkent, “Talqin”, 2005 yil. 272 bet. 2. Irisqulov M. Tilshunoslikka kirish.-Toshkent: «O'qituvchi», 1992. 3. Mirtojiyev M.M. O'zbek tili fonetikasi. –Toshkent: «Universitet»., 1998.
4. Mirzaqulov M. Grammatika o'qitishning lingvistik asoslari. - Toshkent: «O'qituvchi» 1994. 5. Ne'matov H., Rasulov R. O'zbek tili sistem leksikologiyasi asoslari. - Toshkent: «O'qituvchi», 1995. 6. Nurmonov A. O'zbek tili fonologiyasi va morfonologiyasi.- Toshkent: «O'qituvchi», 1990. 7. Ne'matov H., Bozorov O. Til va nutq.-Toshkent: «O'qituvchi», 1993.
8. O'rinboyev B. O'zbek tilshunosligi tarixi. – Samarqand, 1999, 236-240-betlar. 9. Nurmonov A., O'zbek tilshunosligi tarixi. - Toshkent: «Fan» 2002.
10. Ne'matov H. O'zbek tili tarixiy fonetikasi. - Toshkent: «O'qituvchi». 1992. 11. Saidqulov T. O'rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavxalar. - Toshkent: «O'qituvchi», 1993. 12. Turon Usmon. Turkiy xalqlar mafkurasi.- Toshkent: Cho'lpon». 1995.
13 13. Xasanov B. Javoxir xazinalari. - Toshkent: G'. G'ulom nomidagi adabiyot va san'at nashriyoti, 1989. 14. Sobirova M. Matn ustida ishlash jarayonida o’quvchi so’z boyligini oshirish. “Til va adabiot ta’limi” jurnali. Toshkent, 1997 yil, 3-son, 25-30-betlar. 15. O’zbek filologiyasinig dolzarb masalalari. Respublika ilmiy nazariy anjumani materiallari. Namangan. 2006 yil. 3-Mavzu: Sodda gap va uning turlari Reja: 1. Sodda gap. 2. Ifoda maqsadiga ko`ra turi. 3. Voqelikka munosabatiga ko`ra turi. 4. Emotsionallikka ko`ra turi. 5. Gap bo`laklarining tartibiga ko`ra turi. 6. Zaruriy bo`laklarning ishtirokiga ko`ra turi. 7. Fikrning ifodalanishiga ko`ra turi. 8. Ot kesimli sodda gap. 9. Fe`l kesimli sodda gap. ADABIYOTLAR:: 1. Begmatov E. O’zbek adabiy tilining mustaqillik davri rivojiga doir. “O’zbek tili va adabiyoti” jurnali. 2006 yil. 1-son. 2. Nurmonov A., Rasulov R. O'zbek tili jadvallarda.-Toshkent: «O'qituvchi», 1991. 3. Hojiyev A. Tilshunoslikka oid termin-larning izohli lug'ati.- Toshkent, 2002. 4. Tojiyev ¨. O'zbek tili morfemikasi.- Toshkent, 1992. 5. Abu Nasr Forobiy Fozil odamlar shahri.- Toshkent: Xalq merosi nashriyoti, 1993. 14 6. Azizov O. A. Tilshunoslikka kirish.-Toshkent: «O'qituvchi», 1996. 7. Sodiqov A. S., Abduazizov A., Irisqulov M.T. Tilshunoslikka kirish. - Toshkent: «O'qituvchi», 1981. 8. Abduazizov A. Tilshunoslikka kirish (ma'ruzalar matni), - Toshkent: «Universitet», 1999, 1-2-qismlar. 9. Axunyazov E.M. Obsheye yazikoznaniye. Kazan, 1981. 10. Baskakov A. A., Abduazizov A. A., Sodiqov A, Umumiy tilshunoslik. - Toshkent: «O'qituvchi», 1979. 11. Uluqov N. Tilshunoslikka kirish (ma'ruzalar matni),-Namangan, 2001.
12. Sobirova M. Munozarali dars – davr talabi. Maktabda o’zbek tili va adabiyotini o’qitish. Toshkent. Nizomiy nomli TDPI. 1993 yil. 13. XXI asrda o’zbek tili ta’limi masalalari. O’zbek tili doimiy anjumani 9-yig’ini materiallari. Toshkent, O’zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti, 2007 yil. 4-Mavzu:
Atributiv birikma hususiyatlari Reja:
I. Kirish. So`z birikmasi haqida tushuncha. II. Asosiy qism: Atributiv birikma va ilmiy nutq. 1. Ilmiy nutq va uning o`ziga xos hususiyatlari. 2. Atributiv birikma va uning ifodalanish usullari. 3. Ilmiy nutq izchilligini oshirishda atributiv birikmaning roli. III Xulosa. 15 ADABIYOTLAR: 1. Rafiyev A. Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi. Toshkent. O’zbMU. 2005 yil. 2. Qo'chqortoyev I., Isabekov B. Turkiy filologiyaga kirish. Toshkent: «O'qituvchi»,1984. 3. Uluqov N. Turkiy filologiyaga kirish. (ma'ruzalar matni). – Namangan, 2001., 2003. 4. Azizov O. Tilshunoslikka kirish- Toshkent: «O'qituvchi» 1996. 5. Axmadxo'jayev E. Turkiy nazmning sehrgari – Toshkent: «Fan» 1991, 57-66-betlar. 6. Berdaq Yusuf. Turkcha – o'zbekcha va o'zbekcha–turkcha lug'at. - Toshkent: «O'zbekiston», 1993. 7. Abduraxmonov G'., Mamajanov S. O'zbek tili va adabiyoti. – Toshkent: «O'zbekiston». 1995. 3-34-betlar. 8. Zaki Validiy. O'zbek urug'lar. // O'zbegim. «Vatan» seriyasida.- Toshkent, 1992. 110-113-betlar. 9. Azizov O. Tilshunoslikka kirish- Toshkent: «O'qituvchi» 1996. 10. Axmadxo'jayev E. Turkiy nazmning sehrgari – Toshkent: «Fan» 1991, 57-66-betlar. 11. Berdaq Yusuf. Turkcha – o'zbekcha va o'zbekcha–turkcha lug'at. - Toshkent: «O'zbekiston», 1993. 12. Abduraxmonov G'., Mamajanov S. O'zbek tili va adabiyoti. – Toshkent: «O'zbekiston». 1995. 3-34-betlar. 13. Zaki Validiy. O'zbek urug'lar. // O'zbegim. «Vatan» seriyasida.- Toshkent, 1992. 110-113-betlar. 14. Mahmudov N. O’qituvchi nutqi madaniyati. A.Navoiy nomidagi O’zb. Milliy kutubxonasi nashriyoti. Toshkent. 2007 yil. 16 5-Mavzu:
Mansab va unvonlarni ifodalovchi terminlar Reja:
1. Mansab va unvonlarni ifodalovchi terminlarning paydo bo`lish ildizlari. 2. O`rhun-Enasoy yozma yodgorliklari va Mahmud Qoshg`ariyning “Devoni lug`otit turk” devonida keltirilgan mansab va undovni aks ettiruvchi so`zlar. 3. Amir Temur davrida ishlatilgan harbiy mansablarga oid atamalar. 4. Mansab va unvon so`zlarining izohli sharhi. 5. Hozirgi davrda mansab va unvonni anglatuvchi atamalarning ishlatilishi. ADABIYOTLAR:: 1. Til, tarjima va adabiyot kengliklarida. Toshkent. “Fan” nashriyoti, 2007 yil. 2. Isxoqov F. Eski o'zbek tili va yozuvi.-Toshkent: «O'qituvchi», 1995.
3. To'ychiboyev B. O'zbek tilining taraqqiyot bosqichlari.- Toshkent: «O'qituvchi», 1996. 4. Hamdamov J. O'zbek tili tarixi. -Samarqand, 1999. 5. Irisqulov M. Tilshunoslikka kirish. – Toshkent: «O'qituvchi». 1992. 6. Raxmonov N. Turk xoqonligi. –Toshkent: A. Qodiriy nomidagi xalq meros nashriyoti, 1993. 7. Sodiqov Q. Uyg'ur yozuvi tarixi. – Toshkent: Ma'naviyat, 1997. 8. Umarov E. Eski o'zbek tili lug'atlari. - Toshkent: Fan, 1992. 9. O'rinboyev B. O'zbek tilshunosligi tarixi. – Samarqand, 1999, 236-240-betlar. 10. Nurmonov A., O'zbek tilshunosligi tarixi. - Toshkent: «Fan» 2002.
17 11. Ne'matov H. O'zbek tili tarixiy fonetikasi. - Toshkent: «O'qituvchi». 1992. 12. Saidqulov T. O'rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavxalar. - Toshkent: «O'qituvchi», 1993. 13. Turon Usmon. Turkiy xalqlar mafkurasi.- Toshkent: Cho'lpon». 1995. 14. Xasanov B. Javoxir xazinalari. - Toshkent: G'. G'ulom nomidagi adabiyot va san'at nashriyoti, 1989. 15. Sobirova M. Milliy qadriyatlar ruxida tarbiyalash muamosiga doir. Andijon. 1994 yil. 6-Mavzu:
Bayon o`tkazish, uni tahlil qilish va o`quvchilar xatosi ustida ishlash Reja: 1. Bayon va uning turlari haqida ma`lumot. 2. Bayon yozishga tayyorlanish. 3. 6-sinfda “Bizning xalqimiz” mavzusida bayon o`tkazish metodikasi. 4. Bayonni tekshirish, baholash va tahlil qilish usullari. ADABIYOTLAR:: 1. Sobirova M. Matn ustida ishlash jaraonida o’quvchi so’z boyligini oshirish. “Til va adabiyot ta’limi” jurnali. Toshkent. 1998 yil. 1-son. 29-31-betlar. 2. G'ulomov A., Qodirov M. Ona tili o'qitish metodikasi, Toshkent, "Universitet", 2001 y. 3. Barkamol avlod - O'zbekiston taraqqiyotining poydevori. Toshkent, "Sharq" nashriyoti-matbaa konserni, 1997 yil. 4. Roziqov O., Mahmudov M., Adizov B., Ta'lim texnologiyasi, T.: "O'qituvchi" nashriyoti, 1999 yil. 18 5. G'ulomov A. Ona tili o'qitish prinsiplari va metodlari. "Toshkent", "O'qituvchi", 1992 yil. 6. Ona tili o'qitish samaradorligini oshirish. Toshkent, "O'qituvchi", 1996 yil. 7. Umumiy o'rta ta'limning davlat ta'lim standartlari va o'quv dasturi. T.: «Sharq» 1999 yil 8. G'ulomov A., Ne'matov X. Ona tilidan ta'lim mazmunini yangilashning asosiy yo'nalishlari. Toshkent, 1993 yil. 9. O'rta maktab va akademik litsey, kasb-hunar kollejlari ona tili darsliklari. 10. Sobirova M. Ta’limda ilg’or tehnologiya. O’zbek tili ta’limi jarayonida milliy istiqlol g’oyasini singdirish masalalari. Toshkent, 2003 yil. 7-Mavzu: Ko`rgazmali qurollar va tarqatmali materiallardan foydalanish Reja:
1. Ona tili o`qitish darslarini borishi. 2. Darsda ko`rgazmali qurollarning ahamiyati: a) jadvallar; b) rangli rasmlar; v) rasmli tarqatmalar; g) testli tarqatmalar. 3. Tarqatmali materiallar orqali bola bilimini mustahkamlash. 4. Xulosa. 19 ADABIYOTLAR: 1. Nishonov K. O'zbekiston Vatanim manim. «Ma'rifat» gazetasi 1994 yil 2 fevral 2. «Til va adabiyot ta'limi» jurnali, «Ma'rifat» gazetasi tahlamlari. (1992-2008 yillar). 3. Sobirova M. Munozarali dars-davr talabi. Maktabda o'zbek tili va adabiyotini o'qitish. Toshkent. Nizomiy nomli DTPI, 1993 yil 4. Sobirova M. Milliy qadriyatlar ruhida tarbiyalash muammosiga doir. Andijon, 1994 yil. 5. Sobirova M. O'quvchilar nutqini o'stirishda muammoli savollar «Til va adabiyot ta'limi» jurnali, Toshkent, 1997 yil, 3-son, 25- 30-betlar. 6. Sobirova M. Nutq o'stirishda muammoli ta'lim imkoniyatlari. O'zbek tili doimiy anjumani materiallari. Toshkent. 1999 yil, 142- 143-b.
7. Sobirova M. Matn ustida ishlash jarayonida o'quvchi so'z boyligini oshirish. «Til va adabiyot ta'limi» jurnali, Toshkent, 1998 yil, 1-son, 29-31-betlar. 8. Sobirova M. Ta'limda ilg'or texnologiya. O'zbek tili ta'limi jarayonida milliy istiqlol g'oyasini singdirish masalalari. Toshkent, 2003 yil, 104-bet. 9. Sobirova M. Davlat tilini o'rgatishga yangicha yondashuv Namangan. 2003 yil. Ilmiy uslubiy qo'llanma. 10. O’zbek filologiyasining dolzarb masalalari. Respublika Ilmiy nazariy anjumani materiallari. Namangan. 2006 yil. 20 8-Mavzu:
Hozirgi o`zbek adabiy tilida metafora va metonimiya (H.Olimjon lirikasi asosida) Reja: 1.
2. So`z ma`nosining ko`chirilish asoslari (metafora, metonimiya, sinekdoxa, funksiyadoshlik). 3. Metafora va uning xususiyatlari. 4. Metonimiya va uning xususiyatlari. 5. Ma`no ko`chirishning stilistik ahamiyati. 6. Xulosa.
ADABIYOTLAR:: 1. Olima ayollarning fan-texnika taraqqiyotida tutgan o’rni. Respublika ilmiy-amaliy anjumani ma’ruzalari to’plami. Toshkent, 2006 yil. 2. Abdullayev A. Metaforizatsiya nutqiy ekspressiyalar hosil qiluvchi vosita sifatida «Tilshunoslik masalalari» - Toshkent: «Fan», 1978, 8-18 – betlar. 3. Abdullayeva L. Metaforalari va ularning tarjima qilinishi haqida ba`zi mulohazalar. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1985. ¹ I. 4. Aliqulov T. Sinekdoxa yo`li bilan polisemiyalarning vujudga kelishi haqida. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1985. ¹ 3. 5. Aliqulov T. Funksiyadoshlik hodisasiga doir. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1985. ¹ 6. 6. Aliqulov T. Yana ma`no qo`shish usullari haqida. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1974. ¹ 1. 7. Mirtojiyev M. Sinekdoxa va unga yondosh hodisalar. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1987. ¹ 1. 21 8. Mirtojiyev M. Lingvistik metaforalar tasnifi. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1973. ¹ 4. 9. Mukarramov M. O`xshatish tasnifi. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1988. ¹ 5. 10.
Mukarramov M. Metafora yasovchi o`xshatish vositalarining ma`nolari haqida. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1971. ¹ 1. 11. Mukarramov M. O`zbek tilida sifatlash. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1973. ¹ 6. 12.
Tohirov Z. Metafora leksema sinemasining pragmatik semasi. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1983. ¹ 1. 74-75-betlar. 13. Tohirov Z. Metonimik hosila ma`nolariga pragmatik semalar. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1985. ¹ 3. 28-31-betlar. 14.
Umurqulov B. Poetik metafora va uning she`riy nutqdagi ahamiyati. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1980. ¹ 6. 35-40- betlar. 15.
Usmonov S. Metafora. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1964 ¹4 16.
Shukurov I. Ellipsis sababli otlarda nutqli metanimiyalar sodir bo`lishi. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1982. ¹ 3. 44-46-bet. 17. Klassik meros va yoshlar tarbiyasi. Toshkent. 2004 yil. 9-Mavzu: Hozirgi o`zbek adabiy tilida affiksal omonimiya Reja:
1. Omonimiya haqida umumiy ma`lumot. 2. Omonim affikslari haqida: à) omonim affikslarining materialiga ko`ra tasnifi; á) omonim affikslarining paydo bo`lish usullari; â) omonim affikslarining ma`no differensiatsiyasi; ã) ayrim omonim affikslar imlosi haqida. 3. Xulosa.
22 ADABIYOTLAR: 1. O’zbek tilshunosligining dolzarb masalalari. Respublika ilmiy- amaliy anjuman materiallari. Toshkent, 2005 yil. 2. Jo`raboyeva M. Affiksal omonimlarining kelib chiqishi haqida. ToshDU aspirantlarining ilmiy asarlari, Filologiya, 348-chiqarish, Toshkent, 1989. 3. Jo`raboyeva M. Hozirgi zamon o`zbek tilida affiksal omonimiya va affiksal sinonimiya hodisalarining chegaralanishiga doir. ToshDU ilmiy asarlari, 362-chiqarish, «O`zbek filologiyasi masalalari», Toshkent, 1970. 4. Jo`raboyeva M. – Di ko`rsatkichining omonimik holatiga doir. ToshDU aspirantlarining ilmiy asarlari, «O`zbek filologiyasi masalalari», Toshkent, 1971. 5. Mamadov S. O`zbek shevalarida sintaktik omonimiya masalasiga doir. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1972. ¹ 2. 6. Mirtojiyev M. Polisemiyalardan omonimlarning kelib chiqishi haqida. «Tilshunoslik masalalari», 1-kitob, Toshkent, 1980. 7. Mirtojiyev M. O`zbek adabiy tilida dialektal so`zlarning kirib kelishi natijasida leksik omonimlarning vujudga kelishi. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1982. ¹ 1. 8. Mirtojiyev M. Omonimlarning ba`zi masalalari haqida. «Adabiyotshunoslik va tilshunoslik masalalari», 5-kitob, Toshkent, 1983. 9. Mirtojiyev M. Ayrim tovushlar diarezasi natijasida leksik omonimlarning vujudga kelishi. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1984. ¹ 3. 10. Tursunov U.T., Rajabov I.R. O`zbek tili leksikasining ba`zi masalalari (qo`llanma). – Samarqand, 1971. 23 11.
Usmonov S. Hozirgi o`zbek adabiy tilida omonimlar va sinonimlar. Nizomiy nomidagi ToshDPI ilmiy asarlari, 12- chiqarish. – Toshkent, 1979. 12.
Zamonaviy tilshunoslik va xorijiy tillar o’qitishning dolzarb masalalari. Xalqaro konferensiya materiallari. Toshkent. O’z.DJTU, 2008 yil. 10-mavzu: Hozirgi o`zbek adabiy tilida lug`aviy sinonimiya Reja:
1. Sinonimiya haqida ma`lumot. 2. Sinonimlarning turli ko`rinishlari (leksik sinonimiya, frazeologik sinonimiya). 3. Sinonimiyaning manbaalari. 4. Sinonimiyaning polisemiyadan farqi. 5. Sinonimlar – stilistik vosita sifatida. 6. Xulosa. Sinonimlarning o`zbek tili lug`atida tutgan o`rni. ADABIYOTLAR:: 1. Sobirova M. Mant ustida ishlash jarayonida o’quvchi so’z boyligini oshirish. “Til va adabiyot ta’limi” jurnali. Toshkent, 1998 yil, 1-son, 29-31-betlar. 2. Abdiyev E. Yashin drammalari tilida sinonimlarning qo`llanishi, «Sovet maktabi» jurnali, 1986, ¹5, 35-36-betlar. 3. Ahmatov N. «Shayboniynoma» harbiy leksikasida sinonimlar. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1986. ¹ 6. 58-56–betlar. 4. Bafoyev B. Navoiy asarlarida sinonimlar. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1980. ¹ 6. 22-28-betlar. 5. Jumaniyozov R. Sinonimlarning ta`rifi masalasi. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1970. ¹ 1. 24 6. Zikrillayev G`. Buyruq-istak mayli formalarini sinonimik munosatlari. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1984. ¹ 6. 16-20- betlar.
7. Zikrillayev G`. O`tgan zamon formalarining sinonimik munosabatlari. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1981. ¹ 5. 12- 17-betlar. 8. Isamuhammedova M. Sinonimlarning vujudga kelish yo`llari haqida ba`zi mulohazalari. «Tilshunoslik masalalari» to`plami, 1- kitob. – Toshkent, 1980. 9. Mavlonova X. Sinonimlar klassifikatsiyasiga doir. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1978. ¹ 2. 10.
Maxmatqulov S. Orttirma nisbat affikslarining sinonimiyasi. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1987. ¹ 5. 34-37-betlar. 11. Mulliyev T. Qil yordamchi fe`lining fe`l yasovchi affikslar bilan sinonimiyasi. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1985. ¹ 3. 55-57- betlar.
12. Nazarov K., Toshaliyev I. Yana sinonimlar lug`ati haqida. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1986, ¹ 2. 13.
Nizomjonov H. Oybekning sinonimik vositalar ustida ishlashi haqida. («Navoiy» romani materiallari asosida), «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1985, ¹ 3. 24-28-betlar. 14.
Sayfullayeva R. Hamza asarlarida sintaktik sinonimiya. «Sovet maktabi» jurnali, 1987, ¹ 10, 24-26-betlar. 15. Tursunov U., Rajabov N. Hozirgi zamon o`zbek tilidagi sinonimlar haqida ba`zi mulohazalar. «Trudi» SamGU, «Novaya seriya», 102, -Samarqand, 1980. 16. Ot birikmalari sinonimikasi va ularning ma`no turlari. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1973, ¹1. 17.
To`ychiboyev B. Sintaktik sinonimlarning leksik va morfologik sinonimlar bilan munosabati. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1973, ¹6.
25 18.
Usmonov S. Hozirgi o`zbek adabiy tilida omonimlar va sinonimlar. Nizomiy nomidagi ToshDPI ilmiy asarlari, 12- chiqarish. - Toshkent, 1989. 19.
Qarshiyev B. Rus va o`zbek tillarida frazeologik sinonimiya va antoimiya. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1982, ¹5, 33-36- betlar. 20.
Qo`chqortoyev I. Sinonim so`zlar va ularning ba`zi bir xususiyatlari. «Tilshunoslik masalalari» to`plami, 1-kitob. - Toshkent, 1980. 11-mavzu: Hozirgi o`zbek adabiy tilida lug`aviy antonimlar Reja:
1. Antonimlar va ularning ko`rinishlari. 2. Lug`aviy antonimlarning turlari: à) leksik antonimlar; á) frazeologik antonimlar. 3. Antonim va juft so`zlar masalasi. 4. Antonimlarning stilistik mohiyati. 5. Xulosa.
ADABIYOTLAR:: 1. Abdurahmonov N.R. O`zbek adabiy tilida juft otlar. SamdU asarlari, Yangi seriya, 115-chiqarish, - Samarqand, 1981. 2. Abdurahmonov N.R. Juft so`zlarning fonetik xususiyati. SamDU asarlari, Yangi seriya, 115-chiqarish, - Samarqand, 1981. 3. Abdurahmonov N.R. Hozirgi zamon o`zbek tilida juft so`zlar sostavi masalalari. SamDU asarlari, Yangi seriya, 129-chiqarish, «O`zbek tilshunosligi masalalari»,- Samarqand, 1978. 4. pinxasov Ya. Hamid Olimjon asarlarida frazeologik iboralar, «Sovet maktabi» jurnali, 1980, ¹1. 26 5. Rahmatullayev Sh. Lug`aviy birliklarning zamonaviyligi jihatidan guruhlanishi va nomlanishi masalasiga doir, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1982, ¹4. 6. Rahmatullayev Sh. O`zbek frazeologyasining ba`zi masalalari. UzSSR «Fan» nashriyoti, -Toshkent, 1966. 7. Rahmatullayev Sh. Nutqimiz ko`rki. UzSSR «Fan» nashriyoti, Toshkent, 1970. 8. Usmonov S. Antonimlar. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1988, ¹2. 9. Shukurov R. O`zbek tili antonimlari lug`ati, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1973, ¹2. 10.
Shukurov R. Bir xil o`zakli antonimlar. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1972, ¹3. 11. Qarshiyev B. Rus va o`zbek tillarida frazeologik sinonimiya va antonimiya, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1982, ¹5, 33-36- betlar.
12. Qilichev E. Antonimlarning stilistik xususiyatlari, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1984, ¹2, 55-58-betlar. 13.
Hojiyev A. Juft so`zlarning yasalishi va komponentlari, ma`nosiga ko`ra turalri, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1980, ¹4. 14. Hojiyev A., Mullayev T. Leksik antonimiya haqida, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1989, ¹1, 12-17-betlar. 15.
Hojiyev A. O`zbek tilida qo`shma, juft va takroriy so`zlar, UzSSR Fanlar akademiyasi nashriyoti, Toshkent, 1983. 27 12-mavzu: Hozirgi o`zbek adabiy tilida dialektal leksik qatlam – dialektizmning turlari. (Odil Yoqubovning «Diyonat» romani personajlarining nutqi asosida) Reja:
1. O`zbek tili leksikasi haqida qisqa ma`lumot. 2. Dialektal leksik qatlam haqida. 3. O`zbek tilida dialektizmning turlari: à) lug`aviy dialektizm; á) grammatik dialektizm; â) fonetik dialektizm. 4. Dialektizm – so`z, dialektizm – ma`no. 5. Grammatik dialektizmning ko`rinishlari: egalik, kelishik, ko`plik, fe`l zamon formalari, mayli, tuslanishi, nisbati kabilardagi dialektizmlar. 6. So`z yasovchi affikslardagi dialektal xususiyatlar. 7. Xulosa. Dialektizmlarning badiiy adabiyotdagi o`rni. ADABIYOTLAR:: 1. Abdurahmonov D. Markaziy shahar shevalari haqida. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1979, ¹1, 76-78-betlar. 2. Ahmedov N. O`quvchilar nutqidagi tipik dialektal xatolar va ular ustida ishlash. «Ona tili o`qituvchilarining ish tajribasidan» to`plami, «O`qituvchi», __nashr., - Toshkent, 1985. 3. Ahmedov N. Dialektal xatolar va ularni bartaraf qilish, «Sovet maktabi» jurnali, 1985, ¹1. 4. Ahmedov N. Dialektal xatolarni tuzatish yo`llari. «O`qituvchi» nashr., -Toshkent, 1988. 5. Botirov O. Dialektal xatolarni bartaraf qilish, «Sovet maktabi» jurnali, 1970, ¹10. 28 6. Botirov O. «Son» mavzusini o`rganishda dialektal xatolarni bartaraf qilish, «Sovet maktabi» jurnali, 1973, ¹5. 7. Daniyarov X.D. Ob etapax formirovaniya starouzbekskogo pismenno- literaturnogo yazika i ob uchastii kipchakskix dialektov v etom protsesse, jurn. «Sovetskaya tyurkologiya», 1976, №6, s.66-69. 8. Daniyarov X. Rol kipchakskix dialektov i razvitii stilisticheskoy sistemi uzbekskogo literaturnogo yazika v sovetskiy priod, jurnal «Sovetskaya tyurkologiya» 1977, №4. 9. Mirzayev N. Etnografik dialektizmlarni o`rganishga doir, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1971, ¹2. 10.
Muhammadjonov K. Janubiy Qozog`iston o`zbek shevalarining hozirgi o`zbek adabiy tili va ayrim o`zbek shevalariga munosabati, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1980, ¹4, 63-67-betlar. 11.
Reshitov V., Shoabdurahmonov Sh. O`zbek dialektologiyasi, «O`rta va oliy maktab», nashr., - Toshkent, 1982. 12. Fayzullaev B. Dialektizmlar va ularning badiiy adabiyotdagi o`rni, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1977, ¹4. 13.
Shoabdurahmonov Sh. O`zbek shevalarining leksik sostavini o`rganish masalalari haqida, «O`zbek tili va adabiyoti masalalari» jurnali, 1958, ¹2. 14.
Shoabdurahmonov Sh. O`zbek adabiy tilining shevalarga munosabati masalasi, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1980, ¹1. 15. Shoabdurahmonov Sh. Leksik debletlar va ularning adabiy normasini belgilash, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1986, ¹6. 16.
Choriyev I. O`quvchilarning yozma nutqidagi dialektal xatolarning bartaraf qilish yo`llari, «Sovet maktabi» jurnali, 1989, ¹4. 17.
G`afforova O. Boshlang`ich sinf o`quvchilari nutqidagi dialektal xatolar va ularni bartaraf qilish yo`llari, «Sovet maktabi» jurnali, 1970, ¹7.
29 13-mavzu: O`zbek adabiy talaffuzi haqida Reja:
1. Adabiy talaffuz va uning ahamiyati. 2. Adabiy talaffuzni normalash prinsiplari. 3. Hozirgi zamon o`zbek adabiy tilining orfoepik normalari: à) ba`zi unli tovushlar talaffuzi; á) ba`zi undosh tovushlar talaffuzi; â) qator kelgan undoshlar talaffuzi; ã) ayrim grammatik formalar (ko`plik, egalik, kelishik affikslari) talffuzi; ä) sovet-internatsional so`zlar talaffuzi va undan chetga hollari, sabablari. 4. Orfoepik normalarni buzishga qarshi kurash. 5. Talaffuz va imlo. 6. Qisqa xulosalari. ADABIYOTLAR:: 1. Jamolxonov X. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Toshkent, “Talqin”, 2005 yil. 272 bet. 2. Asomiddinova M. Nutqning ikki ko`rinishi, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1987, ¹4, 49-53-betlar. 3. Begmatov E. Nutq madaniyatining lenincha prinsiplari, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1981, ¹2, 3-6-betlar. 4. Begmatov E. O`zbek nutqi madaniyati masalalari, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1980, ¹4, 54-59-betlar. 5. Jumanazarov Yu. Dialektal nutqning
o`ziga xos
xususiyatlari,«O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1971, ¹3. 6. Jurayeva J. Ayrim sovet-internatsional so`zlar va ularning talaffuzi, «Sovet maktabi» jurnali, 1986, ¹ 12, 12-13-betlar. 30 7. Ibrohimov S. Nutq madaniyati masalalariga doir, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1984, ¹5. 8. Ibrohimov S. Nutq madaniyati va adabiy talaffuz. UzSSR «Fan» nashriyoti, -Toshkent, 1972. 9. Ma`rufov A. Nutq madaniyatini ba`zi masalalari, «Sovet maktabi» jurnali, 1972, ¹6. 10.
Muminov I. Nutq madaniyati haqida, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1970, ¹1. 11. «Nutq madaniyatiga oid masalalar» to`plami, Toshkent, 1973. ¹13. 12.
Usmon O. Til madaniyatining muhim masalalari,«O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1970, ¹1, 1970, ¹3, 1970, ¹4. 13. Usmonova U. O`zbek adabiy tili orfoepiyasining ba`zi masalalariga doir. «O`zbek filologiyasi masalalari» to`plami, - Toshkent, 1970. 14. Xonazarov Q. Nutq madaniyatiga doir, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1986, ¹5. 15.
Shoabdurahmonov Sh. O`zbek tilida diftonglar,«O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1981, ¹6, 16-18-betlar. 16. O`rinboyev B. So`zlashuv nutqi haqida, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1971, ¹1. 14-mavzu: So`z yasovchi affikslar qo`shilishi jarayonida hosil bo`ladigan tovush o`zgarishlari (adabiy til misolida) Reja:
1. So`z yasalishi va fonetik hodisalar. 2. So`z yasalishi jarayonida hosil bo`ladigan tovush o`zgarishlari va ularning ko`rinishlari (assimilyatsiya, reduktsiya, eliziya, dissimilyatsiya, metateza). 31 3. Fonetik hodisani keltirib chiqargan yasovchining so`z turkumlariaro (materialiga ko`ra) turlari, ot, sifat, fe`l, ravish, undov va mimemalardan so`z yasalishidagi o`ziga xoslik. 4. Tovush o`zgarishlari va imlo. 5. Qisqa xulosalar. ADABIYOTLAR: 1. Begmatov E. O’zbek adabiy tilining mustaqillik davri rivojiga doir. “O’zbek tili va adabiyoti” jurnali. 2006 yil. 1-son. 2. Abdullayev F. O`zbek tilida qo`sh undoshlar, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1980, ¹5. 3. Ishayev A. O`zbek adabiy tilida tovush birikmalari,«O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1986, ¹1. 4. Matg`oziyev A. So`zlarning fonetik o`zgarishi tarixidan, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1971, ¹6. 5. Mirzaqulov T. Morfologik qayta bo`linish haqida, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1985, ¹4. 6. Mirtojiyev M. Yana taroq, tarmoq, tirnoq so`zlarining o`zagi haqida, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1972, ¹2. 7. Ne`matov H. Ushoq so`zining morfologik sostavi haqida, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1989, ¹5. 8. Nurmonov A. Sinerezis, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1973, ¹2. 9. Oxunov N. Atoqli otlarning -obod affiksoidi orqali yasalishi, «Sovet maktabi» jurnali, 1985, ¹6, 18-19-betlar. 10.
Sodiqov T. OB komponentli so`zlar, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1982, ¹1. 11. Shoabdurahmonov Sh. Tovushlarning almashinishi, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1981, ¹5. 32 12.
Yusupova H. –cha affiksi so`z yasovchi sifatida, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1982, ¹3. 13. G`ulomov A. So`zlar hayotidan. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1989, ¹6. 14.
Hamitova A. Turkiy tilda ravishlarning affiksatsiya usuli bilan yasalishiga doir, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1985, ¹1, 35- 38-betlar. 15-mavzu: O`zbek tilining urg`u olmaydigan elementlari Reja:
1. Urg`u haqida umumiy ma`lumot. 2. So`z va uning formalarini ajratishda urg`uning roli. 3. Urg`u olmaydigan affikslar. 4. Urg`u olmaydigan yuklamalar. 5. Xulosa.
ADABIYOTLAR:: 1. Mahmudov A. O`zbek tilida so`z urg`usining tabiati va uning rus tili urg`usi bilan qiyosi, «O`zbek tili va adabiyoti masalalari» jurnali, 1988, ¹1. 2. Mahmudov A. Slovesnoye udareniye v sovremennom v uzbekskom literaturnom yazike, -Toshkent, 1980. 3. Ne'matov H., Rasulov R. O'zbek tili sistem leksikologiyasi asoslari. - Toshkent: «O'qituvchi», 1995. 4. Nurmonov A. O'zbek tili fonologiyasi va morfonologiyasi.- Toshkent: «O'qituvchi», 1990. 5. Ne'matov H., Bozorov O. Til va nutq.-Toshkent: «O'qituvchi», 1993.
6. Nurmonov A., Rasulov R. O'zbek tili jadvallarda.-Toshkent: «O'qituvchi», 1991. 33 7. Hojiyev A. Tilshunoslikka oid termin-larning izohli lug'ati.- Toshkent, 2002. 8. Tojiyev ¨. O'zbek tili morfemikasi.- Toshkent, 1992. 9. Abu Nasr Forobiy Fozil odamlar shahri.- Toshkent: Xalq merosi nashriyoti, 1993. 10. Azizov O. A. Tilshunoslikka kirish.-Toshkent: «O'qituvchi», 1996.
11. Sodiqov A. S., Abduazizov A., Irisqulov M.T. Tilshunoslikka kirish. - Toshkent: «O'qituvchi», 1981. 12. Abduazizov A. Tilshunoslikka kirish (ma'ruzalar matni), - Toshkent: «Universitet», 1999, 1-2-qismlar. 13. Begmatov E. O’zbek adabiy tilining mustaqillik davri rivojiga doir. “O’zbek tili va adabiyoti” jurnali. 2006 yil. 1-son. 16-mavzu: Qo`shma so`zlar imlosi Reja: 1.
2. Qo`shma so`zlar imlosi: à) qo`shib yoziladigan qo`shma so`zlar; á) ajratib yoziladigan qo`shma so`zlar; â) defis bilan yoziladigan qo`shma so`zlar; 3. Qisqa xulosalar - qo`shma so`zlar imlosidagi har xillikning davom etib kelayotganligi. ADABIYOTLAR:: 1. Jamolxonov X. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Toshkent, “Talqin”, 2005 yil. 272 bet. 2. Akobirov S. O`zbek tilining izohli lug`atida qo`shma so`zlar, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1985, ¹6. 34 3. Madaliyev B. Hozirgi o`zbek tilida qo`shma so`zlar. Qo`qon pedinstitutining ilmiy asarlari, -Farg`ona, 1988. 4. Madaliyev B. Qo`shma so`zlarning imlosi haqida, «O`zbek tili va adabiyoti masalalari» jurnali, 1982, ¹2. 5. Madaliyev B. O`zbek tilida tarkibli so`zlar. «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1986, ¹4. 6. Madaliyev B. Hozirgi o`zbek tilida qo`shma so`zlar. – Toshkent, 1986. 7. Mamatov N. O klassifikatsii slojnix slov v uzbekskom yazike, jurnal «Sovetskaya tyurkologiya», 1976, №4, s. 38-45. 8. Mamatov N. Qo`shma so`zlar bilan sodda so`zlarning o`zaro munosabati masalasiga doir, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1982, ¹2, 7-12-betlar. 9. Mamatov N. Qo`shma so`zlarning yasalishi, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1979, ¹6, 31-36-betlar. 10.
Narziyeva M. Qon-qardoshlik nomlarining komponent tahlili, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1986, ¹5, 47-48-betlar. 11. Oxunov N. Atoqli otlarning kompozitsiya usuli bilan yasalishi, «Sovet maktabi» jurnali, 1986, ¹11, 23-25-betlar. 12.
Yusupova M. O`zbek tilida sintagmaning intonatsion xususiyatlari, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1979, ¹1, 78-82- betlar. 13.
Sobirova M. Matn ustida ishlash jarayonida o'quvchi so'z boyligini oshirish. «Til va adabiyot ta'limi» jurnali, Toshkent, 1998 yil, 1-son, 29-31-betlar.
35 17-mavzu: Hozirgi o`zbek adabiy tilida abbreviaturalar Reja:
1. So`zlarni qisqartirib ot yasash masalasi. 2. Abbreviaturalarning ko`rinishlari (bir harfli, ikki harfli, uch harfli, to`rt va undan ortiq havfli hamda aralash abbreviaturalar.) 3. Abbreviaturalarning grammatik xususiyatlariga doir. 4. Abbreviaturalarning o`qilishi va imlosi masalalari. 5. Xulosa. Abbreviaturalarning ahamiyati. ADABIYOTLAR: 1. Jamolxonov X. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Toshkent, “Talqin”, 2005 yil. 272 bet. 2. Aliqulov Z. Qisqartma so`zlar, «Sovet maktabi» jurnali, 1976, ¹1. 3. Aliqulov Z.A. Abbreviaturi v sovremennom uzbekskom literaturnom yazike. Muallifef.kand.diss.,-Tashkent, 1976. 4. Mirahmedova Z. Tole elementli terminlarning ifodalanishi, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1980, ¹6, 49-51 betlar. 5. Qilichev E. O`zbek tilida abbreviaturalar, «O`zbek tili va adabiyoti» jurnali, 1980, ¹4. 6. Begmatov E. O`zbek ismlari imlosi. O`zSSR «Fan» nashriyoti, Toshkent, 1972. 7. Ma`rupov A. Paronimlar lug`ati, «O`qituvchi» nashriyoti, Toshkent, 1974. 8. G`ulomov A., Tixonov A., Qo`ng`urov R. O`zbek tili morfem lug`ati, «O`qituvchi» nashriyoti, Toshkent, 1971. 9. Hojiyev A. O`zbek tili sinonimlarining izohli lug`ati, «O`qituvchi» Nashriyoti, Toshkent, 1974. 10. Irisqulov M. Tilshunoslikka kirish.-Toshkent: «O'qituvchi», 1992. 11. Mirtojiyev M.M. O'zbek tili fonetikasi. –Toshkent: «Universitet»., 1998.
36 12. Mirzaqulov M. Grammatika o'qitishning lingvistik asoslari. - Toshkent: «O'qituvchi» 1994. 13. Ne'matov H., Rasulov R. O'zbek tili sistem leksikologiyasi asoslari. - Toshkent: «O'qituvchi», 1995. 14. Nurmonov A. O'zbek tili fonologiyasi va morfonologiyasi.- Toshkent: «O'qituvchi», 1990. 15. Ne'matov H., Bozorov O. Til va nutq.-Toshkent: «O'qituvchi», 1993. 16. Begmatov E. O’zbek adabiy tilining mustaqillik davri rivojiga doir. “O’zbek tili va adabiyoti” jurnali. 2006 yil. 1-son. 18-mavzu: -LA, -LAN, -LASH affikslari haqida Reja:
1. Fe`l yasalishi haqida. 2.
Download 231,49 Kb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish