Gelikopter - bu vertolyot
XX asr boshida birinchi sam olyotlar paydo bo'lganida, ixtirochi
konstruktorlar uchar apparatlarning yana boshqa turini yaratish
haqida bosh qotirdilar. U shunday xususiyatga ega bo'lishi kerak
ediki, havoda bir joy da muallaq turib, o'sha turgan joyidan uchib
ketish qobiliyatiga ega bo'lishi kerak edi. Bunday apparatni birin
chi bo'lib 1912-yilda rus olimi Boris Yuryev yaratdi. Zamonaviy
vertolyotning ushbu «bobosi» g elikopter deb nomlandi. Bu nom
ikkita yunon so'zlaridan tashkil topgan bo'lib, «vint» va «qanot» d e
gan ma’noni anglatadi. Bu uchish apparati qanoti ustiga o'rnatilgan
katta vint yordam ida havoga ko'tariladi. Gelikopterning dumiga
o'rnatilgan kichkina ml vinti uning uchish vaqtida aylanib ketmasli-
gini ta ’minlaydi.
Vertolyotning
«bobosi» - gelikopter
Birinchi gelikopter yaratilganidan key in to muhandislar zamona
viy vertolyotni ixtiro etgunlaricha oradan bir necha o'n yillar vaqt
o'tib ketdi. XX asrning birinchi uch choragi davomida konstruktorlar
vertolyotni metalldan yasashga harakat qildilar. Lekin, ularning ya-
ratgan ko'pgina apparatlari faqatgina yer yuzasida sakrashdan na-
riga o'tmadi. Nihoyat, 1932-yilda Ivan Bratuxinning konstruksiyasi
asosida yaratilgan ruslarning tajribaviy vertolyoti tezligini 100 km /
soatgacha oshirdi va 1 km balandlikkacha ko'tarildi. 1939-yilda, re-
volutsiyadan key in Amerikaga emigratsiyaga ketib qolgan aviakons-
truktor Igor Sikorskiy, Boris Yuryev chizmalaridan foydalanib AQSh-
da muvaffaqiyatli sinovdan o'tgan birinchi vertolyotni yaratishga
XX asrning o'rtalarida vintokril deb nomlangan ham
samolyotga o'xshash, ham vertolyotga o'xshash bo'lgan yangi
turdagi uchish apparati ixtiro qilindi. Bu mashinaning ham qanoti,
ham vinti bor edi. Afsuski, и juda xavfli bo'lgani uchun ishonchni
oqlay olmadi va shu sababli uni ishlab chiqarishdan voz kechildi.
erishdi. Sovet Ittifoqida 1948-yilda Mixail M ilning konstruktorlik byu-
rosida «Mi-1» rusumli birinchi seriyali vertolyotlar ishlab chiqarildi.
Bugungi kunda vertolyot tibbiyot xodimlari, o ‘t o'chiruvchilar, geo-
loglar faoliyatida tengi yo'q yordamchi hisoblanadi. Bu mashinani
ba’zi paytlarda osmon vezdexodi deb ham atashadi, chunki uning
qo'nishi uchun aerodrom bo'lishi shart emas, vertolyot istalgan joy-
ga qo'na olishi mumkin. Vertolyotning kamchiliklari ham yo'q emas.
Uning uchish tezligi samolyotga nisbatan ancha past. U atigi 350 km /
soat tezlik bilan ucha oladi va juda ko'p yonilg'i sarflaydi. Shu tufayli
uzoq masofalarga uchish uchun vertolyot umuman to'g'ri kelmaydi.
Zamonaviy vertolyot yo'lla r va aerodrom laryo 'q joylarga ham qo'na oladi
Do'stlaringiz bilan baham: |