D. A. Shadibekova

 
3.4. Respublikada aholi bandligini ta‟minlashda xizmatlar sohasining 
ahamiyatini oshirishdagi vazifalar 
 
So‘nggi yillarda Respublikada amalga oshirilayotgan izchil chora-tadbirlar va 
qabul qilinayotgan qator kompleks dasturiy yo‘nalishlar xizmat ko‘rsatish va servis 
sohasini, shuningdek maishiy xizmat ko‘rsatish sohasining yuqori sur‘atlar bilan 
rivojlanishiga olib kelmoqda. Shuningdek, mazkur sohaning jadal rivojlantirishni 
ta‘minlashga qaratilgan huquqiy asoslar ham yaratildi. Xususan, bu borada 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil 26 fevralda № 55 
sonli ―2016-2020-yillarda xizmatlar sohasini rivojlantirish dasturi to‗g‗risida‖ 
qarori bunga yaqqol misol bo‘la oladi. Buning natijasida mamlakatimizda sohada 
bir qancha ijobiy ko‘rsatkichlarga erishildi, xususan: 
- xizmatlar 
ko‘rsatish soxasida tadbirkorlikning faoliyatini yanada 
kuchaytirish uchun qulay shart-sharoit yaratildi; 
- 2018 yilda xizmatlar hajmining yalpi ichki maxsulotdagi ulushi 35,6 foizga 
etkazildi; 
- qishloq joylarda istiqomat qilayotgan aholiga ko‘rsatilayotgan xizmatlar 
turlarini ko‘paytirib borilmoqda; 

---

123 
- an‘anaviy xizmat turlari bilan birgalikda yangi istiqbolli – yuridik, 
konsalting, bank, moliya, sugurta, lizing va baholash xizmat turlarini jadal 
rivojlanmoqda; 
- mamlakatimiz korxonalarining xalqaro bozordagi xizmatlari darajasini va 
sifatini oshirish hamda shu asosda xizmatlar eksportini ko‘paytirishga erishildi; 
- xizmatlar va servis sohasida ishlaydigan kadrlarni tayyorlash va ular 
malakasini oshirishni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari ishlab 
chiqildi. 
Qarorda belgilangan vazifalarning amalga oshirilishi natijasida 2018 yilda 
axoliga ko‘rsatilgan umumiy xizmatlar hajmi 108, 4 foizga o‘sib, 146836,3 mlrd. 
so‘mni tashkil etdi. Xizmatlarning zamonaviy, ilgor turlari – telekommunikatsiya 
xizmatlari, uyali telefon aloqasi, moliya-bank xizmatlari, lizing tartibidagi kreditlar 
ajratish, sug‘urta, sayyohlik – ekskursiya (turizm xizmatlari) va boshqa zamonaviy 
xizmat turlari jadal sur‘atda rivojlanib, 2018 yilda xizmat ko‘rsatish soxasida 300 
mingdan ko‘p yangi ish o‘rinlari yaratilib, ushbu sohada ish bilan bandlarning 
umumiy soni 4 milliondan oshdi. 
2019 yilda ijtimoiy sohani yanada rivojlantirish uchun quyidagi vazifalarni 
amalga oshirish zarur. 
Birinchidan
, aholi o‗rtasida 
ishsizlikni kamaytirish
, odamlar 
va oilalarning daromadini oshirish lozim; 
Jumladan, aholi turmush sharoitini yaxshilash, uni munosib turar-joy bilan 
ta'minlash, xalqimiz farovonligini oshirish doimo e'tiborimiz markazida bo‗ladi; 
Shu bilan birga
, turizmni rivojlantirish
, sohaga investitsiyalar jalb etish, 
kadrlar salohiyatini oshirish bo‗yicha kompleks choralar ko‗rishimiz lozim. Bizda 
turizm ko‗pincha qadimiy shaharlarimiz, tarixiy-madaniy yodgorliklar doirasida 
cheklanib qolmoqda. Vaholanki, mamlakatimizning betakror tabiati, milliy 
qo‗riqxonalar, tog‗li hududlarda turizmni rivojlantirish uchun katta salohiyat 
mavjud. Ayniqsa, tibbiyot turizmi, ziyorat turizmi va ekoturizmni rivojlantirish 
nafaqat iqtisodiyot, balki ijtimoiy sohalar rivojiga ham katta turtki beradi. Vazirlar 
Mahkamasi bir oy muddatda 2019-2025 yillarda Turizmni rivojlantirish milliy 
konsepsiyasini ishlab chiqishi va ijrosini ta'minlashi zarur. Shu asosda 2025 yilda 

---

124 
yurtimizga tashrif buyuradigan xorijiy sayyohlar sonini 7 million nafarga, turizm 
eksportidan keladigan yillik daromadni esa 2 milliard dollarga yetkazish lozim. 
Xizmatlar va servis sohasining joriy yilda keskin o‘sishi, avvalo qurilish, 
transport, moliya-bank va axborot-kommunikatsiya sohalarida, aholiga tibbiy va 
kommunal-maishiy xizmatlar ko‘rsatishda, ayniqsa, qishloq joylarda ushbu sohani 
yanada kengaytirish uchun foydalanilmayotgan katta imkoniyatlar zaxirasi mavjud. 
Xizmatlar soxasining rivojlanishi, ko‘rsatilayotgan xizmatlar hajmi va sifati 
bo‘yicha biz iqtisodiy rivojlangan mamlakatlardan hamon jiddiy orqada 
qolmoqdamiz. 
Eng muhimi, shuni unutmaslik kerakki, katta kapital qo‘yilmalar talab 
qilmaydigan bu soha iqtisodiyotning 
yuksalishiga, axoli bandligi va 
daromadlarining ortishiga sezilarli darajada ijobiy ta‘sir ko‘rsatadi. 
O‘zbekistonda aholining bandligini to‗liq ta‘minlash va buning uchun zarur 
shart-sharoitlarni 
yaratish 
ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishning 
ustuvor 
yo‗nalishlaridan biri sanaladi. Mazkur sohaga qaratilayotgan alohida e‘tibor 
samarasini respublikamizda joriy yilning birinchi choragida 141 mingdan ortiq ish 
o‗rni yaratilgani misolida ham ko‗rish mumkin. E‘tiborlisi, bandligi ta‘minlangan 
fuqarolarning salmoqli qismi qishloq joylarda yashovchi aholi hissasiga to‗g‗ri 
keladi. Binobarin, bir insonning layoqati va qiziqishiga ko‗ra doimiy daromad 
manbaiga ega bo‗lishi nafaqat o‗zi hamda oilasi, balki jamiyat uchun ham 
ahamiyatlidir. 
Ta‘kidlash joizki, respublikada hozirgi kunda mehnatga layoqatli aholi soni 
18 954 ming (o‗sish – 1,0%), band aholi soni – 13 376 ming (o‗sish – 1,3%) 
nafarni tashkil etadi. Rasmiy sektorda bandlar – 5 403 ming kishini tashkil etib 
(o‗sish - 3,4%), rasmiy bandlikning umumiy bandlikdagi ulushi 40,5%ni tashkil 
etmoqda. Iqtisodiyotning norasmiy sektorida bandlar – 7 964 ming (59,5%), shu 
jumladan, xorijda ishlayotganlar – 2 365,4 mingni tashkil etadi. 
Joriy yil birinchi chorakda ishsizlik darajasi 9,4 foizni tashkil etdi (o‗tgan yil 
shu davrda - 9,7%), 30 yoshgacha bo‗lgan yoshlar orasida - 15,3 foiz, ayollar 
orasida – 13 foiz. Eng yuqori ishsizlik Qoraqalpog‗iston Respublikasi, Andijon, 

---

125 
Qashqadaryo, Samarqand, Sirdaryo va Farg‗ona viloyatlarida (9,7%) qayd etilgan. 
Ishga muhtoj aholi soni – 1 million 391 ming kishi.mamlakatimizda mehnatga 
layoqatli yoshdagi fuqarolar aholining 62 foizini tashkil qiladi
37
. Har yili mehnat 
resurslari o‗rtacha ikki foizga oshib borayotganini nazarda tutsak, aholi bandligini 
to‗liq ta‘minlash doimiy aktual masala ekani ko‗rinadi. 
So‗nggi yillarda yalpi ichki mahsulotning har yili eng kamida sakkiz foizga 
o‗sish sur‘atlarida bandlik darajasining oshishi o‗rtacha 2,5 foizni ko‗rsatmoqda. 
Bu barqaror ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga ega mamlakatlardagi mavjud 
an‘analarga mos keladi. Yurtimizda ish o‗rinlarini yaratish va aholining bandligini 
ta‘minlash borasidagi barqarorlik, samaradorlik omillarini tahlil qilsak, avvalo, 
xususiy tadbirkorlik rivojining jadallashuvi, qulay ishbilarmonlik muhitining 
yaratilgani, kichik korxona va mikrofirmalar soni ortishi har yili minglab kishilarga 
turmush farovonligini oshirish imkoniyatini berayotganida o‗z ifodasini topmoqda. 
Ta‘kidlash joizki, investitsiya, ishlab chiqarishni mahalliylashtirish, 
iqtisodiyot tarmoqlarini modernizatsiyalash, ijtimoiy-iqtisodiy va sanoatni 
rivojlantirish hududiy dasturlari izchil amalga oshirilishi, yakka tartibdagi 
tadbirkorlik, xizmat ko‗rsatish va servis, transport-kommunikatsiya sohalarining 
jadal sur‘atda ravnaq topishi aholi bandligini ta‘minlashda salmoqli o‗rin 
tutmoqda. Kasanachilikni, oilaviy tadbirkorlikni, milliy hunarmandchilikni 
rivojlantirishga berilayotgan alohida e‘tibor ham minglab oilalarning ro‗zg‗ori 
butligini ta‘minlayotir. Ayniqsa, Andijon, Buxoro, Namangan, Samarqand, 
Toshkent, Farg‗ona va Xorazm viloyatlari kasanachilik va milliy hunarmandchilik 
markazlariga aylangan. 
Bundan tashqari ko‗p tarmoqli fermer xo‗jaliklarining safi kengayib 
borayotgani, aholining shaxsiy yordamchi uchastkalarda dehqonchilik mahsulotlari 
yetishtirishi uchun barcha qulayliklar yaratilgani, vaqtincha faoliyat yuritmayotgan 
va bankrot deb topilgan korxonalarning moliyaviy sog‗lomlashtirilishi ishsizlik 
darajasi mo‗‗tadilligini saqlashga xizmat qilmoqda. 
37
O‗zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining rasmiy veb sayti www.stat.uz

---

126 
Quvonarlisi, bandlik va daromadlar o‗sishi natijasida yurtimiz aholisining 
iqtisodiy faolligi kuchaydi, pirovardida mehnat bozorining asosiy indikatorlari 
barqarorligiga erishilmoqda. Bandlik tizimida ijobiy siljish va an‘analar ko‗zga 
tashlanmoqda. Chunonchi, nodavlat iqtisodiy sektorda ish bilan band kishilar 
ulushi 2000 yildagi 58 foizdan 2017 yilga kelib deyarli 85 foizga o‗sgan. Agar 
bundan 15 yil oldin ish bilan ta‘minlanganlarning 34 foizi qishloq xo‗jaligida 
mehnat qilgan bo‗lsa, bugunga kelib xizmat ko‗rsatish, sanoat va qurilish-pudrat 
ishlarida bandlik ko‗rsatkichi ortib borayotir. 
O‘zbekistonda mehnat salohiyati yuqori mamlakatdir. Fuqarolarning mehnat 
qilish bilan bog‗liq konstitutsiyaviy huquqlarini kafolatlashga qaratilgan kompleks 
chora-tadbirlar aholining ehtiyojmand qatlam vakillari bandligini izchil ta‘minlash, 
ayni maqsadda kvotalangan ish o‗rinlariga nogironlarni, ko‗p bolali ota-onalar, 
ayollar, jazoni o‗tash joyidan ozod qilingan shaxslarni jalb etishni ham qamrab 
olgan. Shu bilan birga yoshlarni, jumladan, o‗rta maxsus, kasb-hunar kollejlari 
bitiruvchilarini ishga joylashtirish, mehnat bozorida talab yuqori bo‗lgan 
mutaxassisliklarga ishsizlarni ―usta-shogird‖ usuli bilan kasbiy tayyorlash va qayta 
tayyorlash, ish kuchiga talab va taklifni o‗zaro muvofiqlashtirish borasida e‘tirofga 
loyiq natijalar qo‗lga kiritilmoqda.
Bandlik sohasidagi bu muvaffaqiyatlar odamlarning turmush darajasini tobora 
yaxshilash yo‗lidagi tizimli islohotlar bilan uzviy bog‗liq. 
Aholi bandligini ta‘minlash jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining eng 
muhim shartlaridan biri hisoblanib, iqtisodiyotda alohida ahamiyat kasb etadi. 
O‘zbekistonda aholini ish bilan ta‘minlashni yanada yaxshilash va uning 
farovonligini oshirishning eng muhim yo‗nalishlaridan biri bu – kichik biznes va 
xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish hisoblanadi. 
Tadbirkorlik 
faoliyatini 
rivojlantirish 
bozor 
iqtisodiyotining 
asosiy 
harakatlantiruvchi kuchi hisoblangan kichik mulkdorlar sinfini shakllantirishga, 
mamlakatimiz bozorini iste‘mol tovarlari va turli xizmatlar bilan boyitish 
imkoniyatini yaratishga, har bir oila daromadini ko‗paytirishda hamda yangi ish 
o‗rinlarini yaratish evaziga ishsizlik masalasini hal etishga zamin yaratadi. Kichik 

---

127 
biznesda aholi bandligi boshqa iqtisodiy faoliyat ko‗rinishlaridagi bandlik kabi 
bandlikning ijtimoiy shakli sifatida tan olinmoqda. Aynan kichik biznesda aholi 
bandligini oshirish bugungi kunda mamlakatimizda muhim ijtimoiy vazifalardan 
biri hisoblangan – ishsizlik muammosini hal etish imkonini bermoqda. 
Respublikada kichik biznes sohasida ishchi kuchi bandligi samaradorligini 
ta‘minlash uchun quyidagi yo‗nalishlarini kuchaytirish maqsadga muvofiqdir: 
- oilaviy 
biznes 
va 
kichik 
xususiy 
korxonalarni 
rivojlantirishni 
jadallashtirishni ta‘minlash; 
- mazkur maqsadlarda mikrokreditlash tizimini rag‗batlantirish; 
- yirik sanoat korxonalari va nisbatan kichikroq bo‗lgan ishlab chiqarish 
korxonalari 
bilan 
kasanachilikni 
kengaytirish 
asosidagi 
kooperatsiyani 
rivojlantirish imkoniyatlaridan keng qamrovli foydalanish; 
- mahalliy xom ashyoni puxta qayta ishlashga va tayyor, raqobatga bardoshli 
mahsulot ishlab chiqarishga yo‗naltirilgan yengil va oziq-ovqatni qayta ishlash 
sanoatining ko‗p mehnat talab qiladigan tarmoqlarini jadal rivojlantirish; 
- xizmat ko‗rsatish sohalarini rivojlantirish, qishloq joylarida qishloq 
xo‗jaligiga taalluqli bo‗lmagan bandlik sohalarini kengaytirish masalalarini hal 
etishga e‘tiborni kuchaytirish; 
- ishsizlarni kasbiy o‗qitish va jamoat ishlari tizimlarini takomillashtirish 
bilan shug‗ullanadigan xizmatlar ishini faollashtirish; 
- kasb-hunar kollejlari bitiruv kurslarining o‗quvchilarini aniq korxonalarga 
biriktirish bo‗yicha kompleks choralarni ro‗yobga chiqarish; 
- kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub‘ektlariga, ayniqsa uzoq qishloq 
joylarda ish o‗rinlari tashkil etilishini nazarda tutadigan loyihalarni 
moliyalashtirish; 
- ishsizlarni, birinchi navbatda yoshlarni, xotin-qizlarni, imkoniyati 
cheklangan shaxslarni ishga joylashtirish bo‗yicha, jumladan ularni kasbiy qayta 
tayyorlash, haq to‗lanadigan jamoat ishlariga, ayniqsa transport, yo‗l yoqasi va 
ijtimoiy infratuzilma ob‘ektlari qurilishiga, qishloq joylarda namunaviy loyihalar 
bo‗yicha uy-joylar qurilishiga yuborish, shuningdek bo‗sh ish o‗rinlari 

---

128 
yarmarkalarini o‗tkazish yo‗li bilan amaliy chora-tadbirlar amalga oshirish; -
viloyatda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning rolini oshirish, uy mehnati, 
oilaviy tadbirkorlik, hunarmandchilikni rivojlantirish, yoshlarni tadbirkorlik 
faoliyatiga jalb etishga alohida e‘tibor qaratish. 
Mazkur chora-tadbirlarning amalga oshirilishi ish bilan bandlik darajasining 
yanada oshishiga, aholining ijtimoiy muhofazasining kuchayishiga yanada keng 
yo‗l ochib beradi.