D. A. Mamatqulov bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

           Kalla  suyaklarining  yoshga  bog„liq  xususiyatlari.  Yangi  tug‗ilgan 
bolalarda  dastlab  suyaklanish  nuqtalari  bir-biridan  keng  biriktiruvchi  to‗qima 
plastinkalari  bilan  ajralgan  bo‗ladi.  Miya  qopqog‗ining  ana  shu  yumshoq  joyi 
liqildoq deb ataladi. Yangi tug‗ilgan bola boshida peshana, ensa va yon liqildoqlar 
bor. Peshana  liqildog‗i romb shaklida bo‗lib, bo‗yi 3,5 sm, eni taxminan 2,5 sm ga 
teng.  Bu  liqildoq  bolaning  ikki  yoshida  suyaklanib  yopiladi.  Ensa  liqildog‗i 
uchburchak  shaklida  bo‗lib,  bolaning  ikki  oyligida  suyaklanadi.  Yon  liqildoqlar 
to‗rtta bo‗lib, boshning har yonida bir juftdan joylashgan. Yon liqildoqlar bolaning 
2-3  oyligida  suyaklanib  bitadi.  4  yoshda  kalla  suyaklarida  choklar  hosil  bo‗ladi. 
Kalla skeleti bolaning 3 - 4 yoshida, 6 -8 yoshida va 11 yoshdan 15 yoshigacha tez 

---

50 
 
o‗sadi.  13  -  14  yoshdan  boshlab  peshana  suyagi  o‗sishi  tezlashadi.  Maktab 
yoshidagi  bolalar  kalla  suyaklarining  o‗lchami  sekin  ortib  boradi.  Bolaning 
balog‗at yoshida  (qizlarda 13 - 14 yoshda, o‗g‗il bolalarda 13 - 15 yoshda) kalla 
suyaklari tez o‗sadi. Kalla skeleti 20 - 30 yoshgacha ham o‗sib, rivojlanib boradi. 
Kalla suyaklari homila orqa torining yuqori uchidan rivojlanadi. U uch taraqqiyot: 
parda,  tog‗ay,  suyak  davrlarini  o‗tadi.  Parda  davri  homila  hayoti  birinchi  oyining 
oxiri  va  ikkinchi  oyi  boshlarida  o‗tib,  bu  davrda  bosh  miya  mezenxima  pardasi 
bilan o‗ralib parda yoki biriktiruvchi to‗qimadan tuzilgan parda boshni hosil qiladi. 
Kallaning  miya  hamda  yuz  qismi  suyaklari  endesmal  yo‗l  bilan 
suyaklanadilar.  Kallaning  yuz  qismi  suyaklari visseral  ravoqlardan  taraqqiy  etadi. 
Homilada  5  juft  vitseral  ravoqlar  bo‗lib,  ular  boshning  yonbosh  mezenxima 
qatlamlaridan bir juftdan paydo bo‗ladilar.  
 Nazorat savollari 
1. 
Suyaklarning qanday birikish xillari bor? 
2. 
Bo‗g‗im yuzalarining xillari va bo‗g‗im turlarini tushuntiring. 
3. 
Suyaklarning tuzilishi va rivojlanishi haqida nimalarni bilasiz? 
4. 
Suyaklarning tarkibi va tasnifini ayting. 
5. 
Tana suyaklari qanday tuzilgan? 
6. 
Umurtqalarning tuzilishini tushuntirib bering. 
7. 
Ko‗krak qafasi qanday tuzilgan? 
8. 
Yelka kamari suyaklari nimalardan iborat? 
9. 
Qo‗lning erkin suyaklarini sanab bering. 
10. 
Oyoq skeleti nechta qismga bo‗linadi?