D. A. Mamatqulov bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

 
bet 

---

93 
 
Shilliq qavatdagi bezlar – chaqaloqlarda kam rivojlangan , shilliq qavat tez 
ta‘sirlanadi  va  shikastlanadi  shuning  uchun  qizilo‗ngachning  pastki  uchi  keng 
bo‗lib  uning  pastki  qismida  muskulli  oshqozon  bilan  qismlari  kuchsiz  shuning 
uchun  chaqaloqni  qimirlashi  sutni  og‗izdan  chiqishiga  olib  keladi.  Bu 
chaqaloqlarni to‗yib emishida kuzatiladi.  Oshqozon bezlari - oshqozonda bezlar 
sekretsiyasi ko‗p miqdorda emas ammo unda hamma fermentlar mujassam bo‗ladi.  
Kattalardagi  kabi  miqdorining  kamligi  kuzatiladi.    Bola  kattalashgan  sari  bu 
miqdor  o‗sib boradi va 13 yoshda kattalarnikiga teng bo‗ladi. Bolaning oshqozon 
shirasida  pepsin  miqdori  kam,  hambrin  miqdori  ko‗p  bo‗lib  ko‗krak  sutidagi 
oqsillarni  parchalashga  mo‗ljallangan  bo‗lib  ona  suti  hazmini  yaxshilaydi. 
Oshqozonning o‗sishi bilan uning shilliq qavatining o‗lchamlari ham o‗sib boradi. 
Unga mutanosib shaklda bezlari ham va ularning sekretsiyasi  ham oshib boradi va 
pepsin  miqdori  oshib  boradi,ximozin  miqdori  kamayadi.  Ona  suti  bola 
oshqozonida 2,5-3 hazm bo‗ladi,sigir suti 3-4 soatda. Jigar – bolalarda morfologik 
jixatdan  hujaylari  rivojlanmagan  bo‗lib  uning  funksiyasi  hali  yetarli  emas.  
Kasalliklarda  uning  hujayralari  yengil  o‗lib  ketadi  va  modda  almashinuvining  va 
jigar  funksiyasining  buzulishiga  olib.    Bu  holat  bolalarda  ichak  infeksiyasi 
kasalliklarining og‗ir o‗tishiga sabab bo‗ladi. 
Ichak  bezlari-  ingichka  ichak  bezlari  oshqozon  bezlari  kabi  oshqozon 
shirasi  tarkibi  bolalarda  kattalar  kabi  bo;lib  hazm  qilish  quvvqti  past.    Uning 
o‗sishi bezlar aktivligi  bilan bog‗liq hisoblanadi.  Ingichka ichakdan hazm bo;lishi 
kutilayotgan  ovqat  miqdori  12-30  soatda  ,  suniy  ovqatlar  esa  bundan  ham  tezroq 
o‗tadi.    Bolalarda  ichakning  uzunligi  va  uzun  va  nimjon  ichak  qivizloqlari 
ichaklarning oson buralib qolishiga sabab bo‗ladi.  Oshqozon ichak sistemasining 
harakati 3-4 yoshda kattalardagidek bo‗lishi kuzatiladi. 
Yo„g„on  ichak  –  ona  qorni  davridayoq  axlat  paydo  bo‗lishi  kuzatiladi.  
Oraliq  axlat  yani  mekoniy-hazm  shiralari  va  o‗lgan  epiteliylardan  tashkil  topadi.  
                                                                                                                                                                                           
 

---

94 
 
Mekoniy  1-  soatlarda  ajralib  qoramtir  rangda,  hidsiz  bo‗ladi.    Keying  2-3  kun 
ichida  mekoniy  o‗rnini  hazm  bo‗lmagan  ovqat  qoldiqlaridan  iborat  axlat  tashkil 
qiladi.  Axlat massasi yog‗on ichakdan o‗tish vaqtida shakllanadi.  To‗g‗ri ichakka 
o‗tganda cho‗zilib reflector defekatsiyasi aktini paydo qiladi. Ikki yoshli bolalarda 
uning miqdori 2-4 dan 8 m gacha uzayadi.  Axlat sariq rangli, kislotali hidga ega 
bo‗ladi.    Bolaning  ikki  yoshida  defekatsiyasi  akti  1-2  marta  sutkasiga  bo‗ladi.  
Bolaning yoshi kattalashgan sari musbat va manfiy defekatsiyasi akti kuzatiladi bu 
ma‘lum  tashqi  omilga  bog‗liq  holatda    shuning  uchun  bolani  tuvakka  ma‘lum 
vaqtlarda  o‗tkazish  talab  etiladi  bu  o‗z  navbatida    bolalarda  defekatsiyasi  akti 
kelishi  uchun  fon  yaratadi.  Uzoq  muddat  defekatsiyasi  aktining  kechishi  bolada 
qabziyatga olib keladi.