Cунъий интеллект тушунчаси ва унинг архитектураси

Cунъий интеллект тушунчаси ва унинг архитектураси

Режа:

• 1.Интеллектуал тизимлар ҳақида тушунча.
• 2.Интеллектуал тизимнинг иқтисодиётдаги вазифалари.
• 3.Сунъий интеллект классификацияси
• 4.Сунъий интеллект тизимлари архитектураси.

Интеллект бу:

Интеллект - инсон миясининг интелектуал масалаларни ечиш қобилиятига айтилади. Ушбу жараён асосан тажриба асосида маълумотларни қабул қилиб, еслаб қолиш ва мақсадли билимларни ўзгартириш, ҳамда ҳар хил шароитларда мослаштиришга асосланган бўлади.

1.Сунъий интеллект (artificial intelligence) –бу:

• Автоматик тизимларнинг ўзига инсон интеллектининг алоҳида функцияларини бажараолиш қобилиятига айтилади.
• Масалан, олдин олинган тажриба асосида танлаб ва ташқи таъсирларни таҳлил етиб оптимал саволга жавоб қабул қилиш ҳисобланади.
• Юқорида келтирилганларни амалга ошириш учун ва интеллектуал масала оддий масалалардан фарқини билиш учун албатта “алгоритм” терминидан фойдаланилади.

Aлгоритм - бу ҳар қандай масалани ечиш учун аниқ кетма - кетлик йўлини аниқлаб ва кўрсатиб берувчи қоида ҳисобланади.

• Aлгоритм - бу ҳар қандай масалани ечиш учун аниқ кетма - кетлик йўлини аниқлаб ва кўрсатиб берувчи қоида ҳисобланади.
• Интеллектуал масалалар - бу шундай алгоритм яратиш ёки топиш керакки, у аниқ фикрлаш, мантиқий исботланган ва жуда юқори даражали аниқлик билан йечимини топиш керак бўлган масалалар ҳисобланади.

Интеллектуал информацион тизим

• - бу воситалар, усуллар ва инсон бир-бири билан боғланган уюшма бўлиб, маълумотларни сақлаш, қайта ишлаш ва узатиш қобилиятига ега бўлган, ҳамда қўйилган масалани йечиш учун ўз параметрларини ташқи ходисаларга қараб созлай оладиган восита ҳисобланади.

2.Интеллектуал тизимнинг иқтисодиётда вазифалари.

• -Корхонанинг холатини диагностика асосида аниқлаш;
• -Aнтикризис бошқарувда ёрдам бериш;
• -Оптимал қарор йечимини танлаб бериш;
• -Корхонанинг иқтисодий фаолиятини таҳлил қилиб бериш;
• - Стратегик режалаштириш;
• - Инвестицион таҳлил етиш;
• - Қиммат қоғозлар портфелини ишлаб чиқиш

Интеллектуал тизимнинг имконияти

• -Енгил ва осон моделлар асосида ва асосий кўрсатмалар аниқ бўлмаган ҳар қандай масалаларни йечиш;
• - Динамик равишда ўзгариб турадиган маълумотлар билан ишлай оладиган ва қайта ишлаш даврида кириб келаётган янги маълумотларни ҳисобга оладиган бўлиш;
• - Йиғилган тажриба асосида керак бўлган билимларни ажратиб олиб, тизимни ривожлантириш қобилиятига ега бўлиш;
• - Умумий сақланаётган маълумотларнинг хажмини ошириб юбормаслик учун, бошқа йерда сақланатган маълумотлар омборидан фойдаланиш

Cунъий интеллекнинг қуйдаги хусусияти мавжуд:

• -Бўш структурланган ва етарли формаллаштирилмаган масаларни (енгил моделлар асосида) ечишга мўлжалланган бўлиш;
• - Ноаниқ ва динамик маълумотлар билан ишлай оладиган қобилиятга ега бўлиш;
• - Конкрет ситуациялар асосида йиғилган билимларни ажратиб олиб, тизимни ривожлантириш;
• - Маълумотлар омборидан керакли маълумотларни олиш ҳусусиятига ега бўлиш ва бошқалар.

Сунъий интеллект классификацияси

• 1. Коммуникатив имкониятини ривожлантириш.
• 2. Мураккаб ва йетарли даражада формаллаштирилмаган масалаларни йечиш билимига ега бўлиш.
• 3. Ўзини - ўзи ўқитиб ривожланиш қобилиятига ега бўлиш.

Коммуникатив имкониятлар қуйидагилардан иборат:

• 1. Интеллектуал маълумотлар омбори (ИМО):
• 2. Табиий тил интерфейс тизими (ТТИТ);
• 3. Гиперматнли тизимлар (ГТ);
• 4. Контен тизими (КТ):
• 5. Когнатив графиклар тизими (КГТ).

4.Сунъий интеллект тизимлари архитектураси

Фойдаланувчи
Tabiiy til interfeysi
Bilimni interpreta-tsiyalaezsh tizimi
Fundamental bilim
Ekspert bilimi
MO
Bilim olish tizimi
Bilim
muxandisi
Ekspert
Javobni tushuntirib beradigan tizim

МО - маълумотлар омборида объектга тааллуқли форматланган маълумотлар, яъни конкрет фактлар ва ўзгармас константалар сақланади.

• МО - маълумотлар омборида объектга тааллуқли форматланган маълумотлар, яъни конкрет фактлар ва ўзгармас константалар сақланади.
• ИИТ ларда маълумотларни сақлаш учун реляцион ёки объектга йўналтирилган маълумотлар омбори ишлатилади.
• Билимни интерпретация тизими яъни машина орқали чиқариш тизими асосан натижа олиш учун керакли даражада билимни қўллаш ҳисобланади.

Билимни олиш тизими экспертни ва билим мухандисининг таклифлари асосида билим базасини (омборини) тўлғазиб боради ва ўрганади.

• Билимни олиш тизими экспертни ва билим мухандисининг таклифлари асосида билим базасини (омборини) тўлғазиб боради ва ўрганади.
• Табиий тил интерфейс тизими (ТТИТ) фойдаланувчининг сўровини ва масала жавобини табиий тилда бериш механизми ҳисобланади.
• Жавобини тушунтириб берадиган тизим билимни интерпретация тизимидан келаётган маълумотларни протоколлаштириб, фойдаланувчига мантиқий асосда ҳулосалар чиқариб беради.