Contents foiz riski tushunchasi

Tijorat banklarida foiz riskini boshqarish usullari: milliy va horijiy amaliyot

CONTENTS
Foiz riski tushunchasi

Foiz riskini boshqarish usullari:mahalliy amaliyot

Foiz riskini boshqarish usullari :horijiy amaliyot

01

Foiz riski tushunchasi

Tijorat banklarida foiz riski deganda bankning sof foydasi qisqarishi riskidan to foiz stavkalari darjasining ozgarishi natijasida uning kapitali qiymatining yoqolishigacha, natijada jalb qilingan mablaglarning ortacha qiymati joylashtirilgan mablaglar qiymatidan oshib ketishi holatiga olib kelish jarayonini tushunish kerak. Bunday holatda foiz riski kredit tashkiloti moliyaviy holatining foiz stavkasining salbiy ozgarishiga duchor bolishi darajasini aks ettiradi.Foiz riskini baholashda foiz marjasidan foydalaniladi.

Foiz marjasi daromad keltiruvchi aktivlar boyicha foiz daromadlar bilan bankning majburiyatlari boyicha foizli xarajatlari ortasidagi farq tushuniladi. Foiz marjasi quyidagi formula orqali aniqlanadi:

1. Baholarning ozgarish

riski.
Ushbu omil tijorat banklari faoliyatidagi foiz riskini yuzaga keltiruvchi asosiy sabab hisoblanadi.

4. 
   Optsionlar bilan bogliq bolgan risklar.
   

Koll va put optsionlar boyicha foiz stavkalarining
ozgarishi, bankning pozitsiyasi muvozanatlashmagan sharoitda, zararni yuzaga keltirishi mumkin.

2. 
   Daromadlilikning ozgarishi.
   

Aktivlar va passivlar boyicha foiz stavkalarini
ozgarishini davriy oraliqlarda mos kelmasligi natijasida daromadlilik darajasi pasayadi.

2. 
   Bazis riski. Bazis riski turli moliyaviy instrumentlar boyicha olingan va tolangan foizlarni tartibga solish
   

jarayonida yuzaga keladigan nomuvofiqliklar natijasida yuzaga keladi.

02
Foiz riskini boshqarish usullari:mahalliy amaliyot

Aktivlar va passivlar ortasidagi farqni tahlil qilish usuli (GEP usuli).
Imitatsion modellashtirish usuli.

Dyuratsiya usuli

Statistik tahlil usullari

Foizli svop usuli.
Ushbu usulda asosiy etibor qatiy belgilangan stavkada jalb qilingan resurslar miqdori bilan qatiy belgilangan stavkadagi aktivlar miqdori ortasidagi, suzuib yuruvchi stavkada jalb qilingan resurslar miqdori bilan suzib yuruvchi stavkadagi aktivlar miqdori
ortasidagi mutanosiblikni taminlashga qaratiladi.

Optsionlardan foydalanish usuli.

Optsion bu qimmatli qogoz bolib, malum bir qimmatli qogozni yoki valyutani belgilangan kurs boyicha kelgusida sotib olish yoki sotish huquqini beradi.
Optsionlarning ikki turi mavjud:
koll optsion; put optsion.

Foiz stavkalarining dinamikasini prognoz qilish usuli.

Prognoz qilish natijalari aktivlar va passivlar boyicha foiz stavkalarining tebranishi va unga tasir qiluvchi omillarning ekonometrik tahliliga asoslanadi. Tahlil jarayonida har bir aktiv va passiv turi boyicha foiz stavkalarining ozgarish darajasi va ushbu ozgarishga har bir omilning tasirini bogliqlik darajasi aniqlanadi.

Prognoz natijalari boyicha

Bank aktivlari va passivlarining tarkibini ozgartirish usuli.

Masalan, tijorat bankida resurlarning yetarli bolmasligi sababli, u ssuda kapitallari bozoridan doimiy ravishda resurslar jalb qilishi
mumkin. Bunday sharoitda ssuda kapitallari bozorida resurslar bahosining oshishi tijorat bankining foizli xarajatlari miqdorining oshishiga olib keladi. Bu esa, oz navbatida, tijorat bankining sof foizli daromadi miqdorining kamayishiga olib keladi.

Bank boshqaruv organlari tomonidan foiz riskini boshqarish startegiyasi va siyosatini tasdiqlash printsipi.
Tijorat banklarida foiz riskini boshqarishga mas'ul bolgan aniq shaxslar yoki qo'mitalarning mavjud bo'lish printsipi.
Foiz riskini boshqarish bo'yicha aniq yo'riqnomalar va tavsiyalarni mavjud bo'lish printsipi.
Tijorat banklariga risklarni identifikatsiya qilish imkonini beradigan tizimining mavjudligi printsipi.
Foiz riskini yuzaga kelish sabablari va manbalarini tola qamrab oladigan baholash tizimining mavjudligi printsipi
Tijorat banklarida foiz riskiga nisbatan ichki operatsion limitlar o'rnatish printsipi.

Foiz riskining darajasini baholash, monitoring va nazorat qilish imkonini beradigan axborot tizimining mavjudligi printsipi.

Xitoy tijorat banklarini gap tahlil usuli misolda

Foiz stavkasi riskini hedjerlash

• Foizlar riskini xedjirovka qilish uni boshqa tomonga lotin moliyaviy vositalarini sotib olish va / yoki sotish yo'li bilan o'tkazishdir. Xatarlarni o'tkazish odatda uyushgan moliyaviy bozorlarda (birjalar, elektron savdo tizimlari) yoki ikki tomonlama asosda amalga oshiriladi. Foiz fyucherslari, opsionlar, foiz stavkalari, FRA, IRG kabi lotin moliyaviy vositalar foizlar xavfidan himoya qilish bilan bevosita bog'liqdir

Bank portfelidagi foizlar xavfi va pul oqimi nuqtai nazaridan muhim bo'lgan barcha yoki asosiy moliyaviy vositalarning xususiyatlarini batafsil tavsiflashga asoslangan

turli xil usullarning butun guruhi mavjud. Modellashtirish kelajakdagi pul oqimlarini, balans tuzilishini va balansdan tashqari talablar va majburiyatlarni, moliyaviy vositalarning xususiyatlarini
tavsiflash asosida bankning iqtisodiy qiymatini va foiz stavkalarining kelajakdagi dinamikasi haqidagi taxminlarni baholashdan iborat.

Afzalliklari

• 
  foiz stavkasi xavfining barcha tarkibiy qismlarini hisobga olish
  

qobiliyati;

• 
  foiz stavkasi xavfining barcha ta'sirlarini hisobga olish qobiliyati;
  
• 
  qo'shimcha talablarni hisobga olgan holda (bank standartlariga muvofiq likvidligi) optimal echimni
  

olish qobiliyati
Kamchiliklari

• 
  amaliy amaliyotning yuqori darajada murakkabligi;
  
• 
  bankning avtomatlashtirilgan axborot tizimiga yuqori talablar,
  

mavjud ma'lumotlarning to'liqligi va to'g'riligi;

• 
  boshqa usullar bilan olingan natijalar ehtimolini baholash
  

zaruriyati.

Samarali chegara usuli

• 
  Ushbu usul kapital aktivlarini narxlash modelini (CAPM Capital Asset Pricing Model) foiz stavkasi xavfini tahlil qilish muammosiga tatbiq etishga asoslangan. Ushbu usulning yana bir nomi - o'rtacha va dispersiyani tanlash usuli. Usul strategiyaning samaradorligini bog'liq bo'lgan xavfga qarab ko'rib chiqadi. Bunday holda, strategiyani talablar va majburiyatlarning amaldagi tuzilishi va ushbu tuzilmaning mumkin bo'lgan o'zgarishi natijasida yuzaga keladigan kelajakdagi pul oqimi deb tushunish kerak.
  

	Blek-Skoulz modeli aktivning o'tmish tarixini hisobga olgan holda va optsionning kelajakdagi narxining ehtimolligini hisoblab, optsionning "adolatli qiymati" ni baholaydigan model. Ushbu model birinchi navbatda baholash uchun ixtisoslashgan: Evropa aktsiyalari bo'yicha variantlar, valyuta opsiyalari, fyucherslar bo'yicha opsionlar. Model arbitraj variantining strategiyasi uchun mo'ljallanmagan.
Qisqa muddatli foiz stavkasining Hull-White bir omilli modeli Model Evropa va Amerika foiz stavkalarini baholaydi. Evropa uslubidagi variantlar analitik formulalar yordamida narxlanadi; Amerikalik uslubdagi variantlar - uchta a'zodan iborat daraxt usuli yordamida. Ushbu hisob- kitob usullari qat'iy belgilangan savdolar bo'yicha birjadan tashqari savdo opsiyalari uchun ishlab chiqilganligi sababli, tizim hisob-kitob usullarini qo'llashdan oldin asosiy savdolarni belgilangan stavka savdolari sifatida o'rnatadi		Binomial model bu binomial panjaraga asoslangan variantlarning qiymatini matematik baholash modeli. Binomial model, opsionlarning asosi bo'lgan moliyaviy vositalar keyingi vaqt oralig'ida qiymatning faqat qabul qilinadigan 2 qiymatini olishi mumkin, deb taxmin qiladi, ular oldingi davrda olishlari mumkin bo'lgan har bir qiymat uchun.

Afzalliklari

taxmin qilingan strategiyaning yuqori aniqligi.

Kamchiliklari
-amaliy amaliyotning yuqori darajada murakkabligi;


-bankning avtomatlashtirilgan axborot tizimiga yuqori talablar;

-boshqa usullar bilan olingan natijalar ehtimolini baholash zarurati;

-kafolatlangan maqbul echimni olishning iloji yo'qligi.

Thank you for listening