Conference proceedings

Açar sözlər
: metroloji təminat, istehsal prosesi, metrologiya, fəaliyyət, istehsal, təminat, ölçmə. 
Metroloji təminat tələb olunan ölçmə dəqiqliyinə nail olmaq üçün lazım olan elmi və təşkilati əsasların, texniki 
vasitələrin, qayda və normaların yaradılması və tətbiqi kimi başa düşülür. Həmçinin, ardıcıl olaraq qarşılıqlı əlaqəli bir 
sıra kimi başa düşülən məhsulların yaradılması və dəyişdirilməsi, bunun üçün ilkin tələblərin hazırlanmasından istismarın 
sona çatmasına və ya istehlakına qədər olan proseslər məhsulun və ya xidmətin metroloji təminat mərhələləridir. Müasir 
dünyada məhsulların keyfiyyəti müəssisənin rəqabət qabiliyyətini, davamlı inkişafını təyin edir. Malların sərfəli qiymətə 
satışında əsas amil keyfiyyətdir. Metrologiya, standartlaşdırma və sertifikatlaşdırmanın əsas məqsədi məhsul və 
xidmətlərin keyfiyyətini təmin etməkdir. 
İstehsal olunan məhsulların keyfiyyəti həm texnoloji istehsal proseslərinin keyfiyyətindən və həm də böyük 
ölçüdə istehsalın metroloji təminatının keyfiyyətindən asılıdır. 
Müəssisələrin istehsal prosesində metroloji təminat üzrə işlərin səmərəliliyinin artırılması üçün tədbirlər aşağıda 
göstərilənlərdən ibarət olmalıdır: 

“Zəruri” və “kafi” prinsip əsasında nəzarət, ölçmə və sınaq avadanlığı parkının yoxlanması və 
optimallaşdırılması; 

Köhnəlmiş nəzarət, ölçmə və sınaq avadanlığı parkının müasir avadanlıqlarla əvəz edilməsi, yeni ölçmə 
metodlarının tətbiqi; 

Ölçmə proseslərinin avtomatlaşdırılması; 

İqtisadi meyar üzrə ölçmələrin dəqiqliyinin optimallaşdırması; 

İqtisadi səmərəliliyi nəzərə alaraq ölçmə vasitələrinin yoxlanılması, kalibrlənməsi, təmiri prosedurlarının 
təkmilləşdirilməsi (yeni standartların tətbiqi, metroloji xidmətin akkreditasiyası və s.). 
Məhsulun keyfiyyətinin yüksəlməsi bazar iqtisadiyyatında həlledici dərəcədə müəssisənin müvəffəqiyyətindən, 
texniki inkişaf tempindən, yeniliklərin tətbiqindən, istehsal səmərəliliyinin artmasından, müəssisədə istifadə olunan bütün 
növ resurslara qənaətdən asılıdır [1]. Metroloji təminatın elmi əsası olan metrologiyanın tənzimləyici bazası Ölçmələrin 
vahidliyini təmin edən dövlət sistemidir. Metroloji təminatın texniki əsasları dövlət metroloji sistemlər kompleksi, 
təşkilati əsası isə dövlət və idarə metrologiya xidmətləri şəbəkəsidir (Şəkil 1) [2, 3, 4]. 
Şəkil1. Metroloji təminatın strukturu 
İstehsal texnoloji proseslərinin vəziyyətinə nəzarət zamanı məhsulun keyfiyyətinə nəzarət həyata keçirilir. Bu 
səbəbdən ölçmələr və alətlərlə ölçmə yoxlamaları məhsul keyfiyyətinin idarə edilməsinin vacib elementdir. Texnoloji 
proseslərin və məhsulların metroloji təminatı dəqiq ölçmələr və etibarlı nəzarət olmadan mümkün deyil.
Nəticə 
Müəssisələrdə istehsal proseslərində metroloji təminatın düzgün və səmərəli qaydada həyata keçirilməsi məqsədi 
ilə ölçmə vasitələrinin vaxtlı-vaxtında yoxlamalarının keçirilməsi, lazım olduqda növbədən kənar yoxlamaların 
keçirilməsi, dəqiqliklərinin artırılması, ölçmələrdə metroloji təminatın yüksəldilməsi təmin olunmalıdır.