Conference proceedings

Açar sözlər:
avtomatlaşdırma, lift, təsnifat, sərnişin, yük, yüklənmə
Lift bir qaldırıcı-nəqledici maşın olaraq bir neçə əsrdir ki, insanların, yüklərin şaquli istiqamətdə bir səviyyədən 
digərinə nəql edilməsi üçün istifadə edilir. Bu müddət ərzində liftlər zəngin inkişaf yolu keçmiş, təkmilləşmiş, etibarlığı 
və təhlükəsizliyi yüksəldilmiş, idarə edilməsi avtomatlaşdırılmış, interyeri gözoxşayan olmuşdur. İndi liftlər sadəcə bir 
qaldırıcı maşın deyil, həm də ən müasir tələblərə cavab verən, mükəmməl dizayn və interyeri ilə incəsənət əsərini 
xatırladan bir hissədir. Liftlər olmadan nəinki müasir göydələnlər, hətta beş-altı mərtəbədən yuxarı binalar, yəqin ki, 
olmazdı.
Liftin kabinə və əks yükünü (əgər varsa) biri-biri ilə əlaqələndirən və onları hərəkət gətirən dartı elementləri 
kimi kanat, zəncir, plunjer və vint mexanizmləri istifadə edilə bilər. Müasir liftlərdə dartı elementi kimi daha çox kanatlar 
tətbiq edilir. Liftlərdə istifadə edilən kanatları təyinatına görə aşağıdakı qruplara bölmək olar: 1) qaldırma kanatları – 
kabinə və əks yükün asıldığı kanatlardır; 2) sürət məhdudlaşdırıcısının kanatı – hərəkət zamanı kabinənin özü ilə çəkib-
apardığı, yükün və kabinənin qaldırılmasında heç bir rolu olmayan kanatdır. Mexaniki təhlükəsizlik qurğusu olan, liftin 
kabinəsinin sürətinə nəzarət edən sürət məhdudlaşdırıcısını avtomatik işə salmaq funksiyasını daşıyır. 3) tarazlaşdırıcı 
kanatlar – qaldırma kanatının kütləsini tarazlaşdırmaq məqsədilə bir ucu kabinənin, digər ucu əks yükün altına bağlanan 
kanatdır [2]. 
Şaquli istiqamətləndiricilər üzrə hərəkət edən kabinədə insanları və ya yükləri bir səviyyədən digərinə qaldıran 
və endirən dövrü hərəkətli liftlər əksər hallarda binanın daxilində, xüsusi şaxtada qurulur. Yüklənmə (boşalma) 
sahələrində şaxta avtomatik açılan qapılarla təchiz edilir. Lifləri aşağıdakı növlərə ayırmaq olar: 

nəql olunan yükün növünə görə: sərnişin liftləri - ümumi kütləsi liftin yükqaldırma qabiliyyətindən böyük 
olmayan insanları və onlara məxsus, kiçik ölçülü yükləri daşımaq üçündür; 

yük liftləri; 

intiqalın növünə görə: elektrik liftləri – dartı kanatlı və elektrik mühərrikli qaldırıcıların klassik 
konstruksiyalarıdır. bucurqadı elektrik mühərriki ilə işlədilir [1]. 

Liftlərin texniki göstəricilərini xarakterizə edən əsas parametrlər aşağıdakılardır (ГОСТ 26334-84):

kabinənin nominal hərəkət sürəti – standart üzrə 0,14; 0,2; 0,25; 0,4(0,5); 0,63(0,71); 1,0(1,4); 1,6(2,0); 
2,5(2,8); 4,0(5,6); 6,3 m/s. mötərizə daxilindəki qiymətlərə üstünlük verilmir. 

kabinənin işçi hərəkət sürəti – lift kabinəsinin nominal sürətdən ±15%-dən çox fərqlənməyən faktiki hərəkət 
sürətidir: 
𝜗𝑖ş
= 1.15
𝜗𝑛𝑜𝑚

kabinənin dayanma dəqiqliyi – minik (yükləmə) meydançasında kabinənin dayanma dəqiqliyi xəstəxana 
liftləri üçün ±20 mm, digər liftlər üçün ±50 mm həddində olmalıdır [4]. 
Bütün bunlar dəqiqləşdirildikdən sonra layihələndirilən binanın avtomatlaşdırma və elektrik təchizatı sxemində 
müvafiq qeydlər olunur. Hesablamalar aparılır, zəruri güclər və avadanlıqlar sifariş edilir.